page0229

Sejmy

m

się izba poselska, wybierała trzy komissyje głosowaniem tajnein, jedne przychodów skarbowych, drugą prawodawstwa cywilnego, trzecią kryminalnego. Rada stanu, to jest ministrowie, gotowała projekta na sejm i wnosiła je na właściwe komissyje według treści projektu, każdy minister bywał w komissyi obrońcą swojego projektu. Komissyje zgromadzały ich u ministra, przyjmowały albo zmieniały, albo odrzucały projekt. Minister sam nie był w stanie przyjmować żadnych zmian, bo przedstawiał projekta wygotowane na tej radzie stanu Odwoływał się tedy do rady," która mogła pozwolić członkowi komissyi rozprawy w tym przedmiocie, ale na swoich posiedzeniach. O zmianach stanowiła rada, czy je przyjąć i projekt znów odsyłała do izby. Ministrowie mieli głos stanowczy w izbie. Ministrowie i członkowie komissyi tylko mogli głos podnosić na posiedzeniach izby, lecz ministrowie zawsze w obronie, członkowie zaś w obronie prawa lub w zmianie projektu. Izba wysłuchawszy rozmaitych obron i nagan, głosowała za lub przeciw, tajnie, prostą większością głosów. Marszałek mógł w każdym czasie zamknąć rozprawy zapewnieniem, że projekt należycie jest wyjaśniony. Jeżeli projekt był przyjęty, szedł na sankcyję senatu, jeżeli odrzucony', przepadał. Senat tutaj grał rolę wyższej instancyi i z konstytucyi francuzkiej cesarstwa był żywcem skopiowany. Był senatem zachowawczym, to jest pilnował ducha i treści konstytucyi, przestrzegał, żeby cała nie wyszła poza kres wolności swoich i przywilejów. Mógł odmówić tedy sankcyi prawu, jeżeli uchwalone było nie według formalności przepisanych konstytucyją, jeżeli w obradach i wykonaniu zaszedł jaki gwałt, jeżeli nie rozstrzygała większość głosów, jeżeli praw^ro narażało bezpieczeństwo księztwa lub przeciwiło się konstytucyi. W każdym razie, gdy tak wypadło, senat nadawał prawo królowi przez uchwałę wyszczególniającą pow^rody, uchylenia projektu przyjętego przez izbę poselską. Jeżeli izba nie zachowała tylko formalności, król przy wysłuchaniu rady stanu mógł nakazać odesłanie projektu do izby z ostrzeżeniem, zęby porządnie postępowała. Gdyby izba raz jeszcze była nieporządną, król ją rozwiązuje i nakazuje nowe wybory posłów i deputowanych. W razie rozwiązania izby, prawo tyczące sic dochodów skarbowych

0    które rzecz szła, pozostaje na rok jeden w swojej mocy, a prawa cywilne

1    kryminalne, o które również rzecz szła, pozostają bez żadnego określenia i zmiany. Król miał i na senat sposób; gdyby sankcyi nie chciał nadać, mógł do pewnej liczby mianować nowych senatorów, żeby powiększyć grono przychylnych sankcyi. Król mógł ogłosić praw^ro i z zatwierdzeniem senatu, lub pomimo nawet pobudek przeciwnej uchwały senatu. W takichto ciasnych granicach swojej władzy prawodawczej obradowały sejmy polskie księztwa Warszawskiego. Uważmy najprzód, że prawodawca w istocie nie chciał dać pożywy dla obrad i uwodził się najprzód względem dawnych sejmów polskich przesądami i stronnością, ale więcej na to ścieśnienie władzy sejmowej wpływały jego własne pojęcia o reprezentacyi narodowej i jej sile lub potrzebie. Wszechwładny u siebie cesarz Francyi nie lubił rozpraw i oporu. Konstytucyję więc taką podyktował, że była urojeniem na sejmach tych władza prawodawcza. Izba poselska nie cała mogła rozprawiać, nawet źle wyraziliśmy się, rozprawiać, ale zdanie o projekcie podnosić, pięciu jej tylko członków miało prawo robić skromne zastrzeżenia poza sejmem i te zastrzeżenia mogła rada stanu bez litości odrzucać. Izba poselska była sejmem niemym, która głosowała tylko na zadany temat: tak lub nie. I ponad izbą jeszcze piętrzył się tłum coraz wyższych władz prawodawczych, rada stanu, senat, po nad senatem król. Co król kazał, to zrobiła rada stanu, a projekt czy uchwalony czy