page0026

18

Reformowany kościół

swym do Gejtewy, przywrócił natychmiast poprzednio zniesiony kousystorz, i zaprowadził pewien rodzaj cenzury obyczajów publicznych. Reformator ten w nauce wiary zbliżył się do Zwingliusza, i lubo znakomity badacz Biblii, objaśnia ją zbyt subjektywnie. W nauce o osobie Chrystusa, nie jest on wolnym od pojęcia nestorjańskiego, które polega na braku jedności dwóch natur Chrystusa, boskiej i ludzkiej. Ztąd też wynikła i różnica w^r stosunku Lutra w nauce o kominami, wedle której to nauki, tylko wierzący, mocą swej wiary, otrzymują duchowy pokarm ciała i krwi Chrystusa, niewierzący zaś otrzymują tylko ehleb i wino. W nauce o usprawiedliwieniu zgadza się poczęśei Kalwin z Lutrem, lecz skłonność jego do starotestamentowego zakonu, osłabia znaczenie łaski. Silnie różniącą nauką jest także nauka o predestynacyi, wedle której Kalwin twierdzi, iż Bóg jednych z upadłych, bez względu na ich wiaro lub niedowiarstwo, ku chwale łaski swej wybierze i życiem wiecznem obdarzy, drugich zaś na chwało swej sprawiedliwości, pozostawi na drodze zatracenia i w końcu odda na wieczne potępienie. Osobistość Kalwina, jego wysoka nauka, bystrość umysłu i silna konsekwencya w dowodzeniach, sprawiły, iż wpływ jego stał sio przeciwnym i nie tylko przyjęty został za normo reformy kościoła w Szwajca-ryi, ale i we Francyi, Anglii, Szkocyi, południowych Niemczech, Polsce i Węgrach. W^re Francyi zwolenników kalwinizmu przezwano Hugonotami i w srogi sposób prześladowano. Mimo to kalwinizm czynił szybkie postępy, a na synodzie generalnym w Paryżu r. 1559, ułożono w yznanie Gallikańskie (Confessio Galhca). Do reformacyjnych dążeń jednak przywiązała się wkrótce polityka; kiedy albowiem Burbonnme wraz z Coligninr, popierali kalwinizm, Gwizjusze, by przemódz przeciwników stanęli po stronie rzymskich katolików. Edyktem z St. Gennain r. 1562 dozwolono protestantom wolności wyznania. Lecz fanatyzm religijny podniecany przez Franciszka Gwizjusza, mieszał pokój hugono-tów w gwałtowny sposób* Pokojem zawartym w St. Germain r. 1750 zapewniono llugonotom wolność wyznania, lecz słodkie ich marzenia zostały przerwane straszną rzezią, dokonana w Paryżu w nocy Ś. Bartłomieja 24 Sierpnia 1572 r., podczas której w Paryżu i w różnych miejscowościach Francyi, wymordowano przeszło sto tysięcy hugonotów. Wybuchła wojna religijna, zakończona została pokojem zawartym w Beaulieu 1576. Z wstąpieniem na tron francuzki Henryka IV, nastała dla hugonotów nowa era. Edyktem Nanteuskim z 1598 r. zapewniono im zupełną wolność wyznania. Lecz już za Ludwika XIII (1610—13) rozpoczęły się na nowo prześladowania, a Ludwik XIV, zniesieniem edyktu Nanteńskiego r. 1685, wygnał z Francyi pół miljona hugonotów, najpracowitszych obywateli Francyi, którzy przemysłem swym wzbogacili sąsiednie Niemcy i Niderlandy. Stan taki trwał do roku 1787, w którym Ludwik XVI, edyktem wersalskim zapewnił protestantom opiekę prawa; wolność wyznania zaś, zyskali dopiero r. 1789 na mocy dekretu wydanego przez Konwencyą. Napoleon I prawem organicznem z r. 1802 woluość tę zatwierdził. Po restau-racyi r. 1814 kościół katolicki ogłoszony został panującym, kalwinizm zaś równie jak protestantyzm w ogólności, uznane zostały jako wyznania tolerowane. Wkrótce w południowej Francyi przyszło do krwawych prześladowań, a nadużyciom fanatyzmu położyła dopiero koniec rewolucya 1830 r. Mimo wpływu, jaki wywierał racyonalizm niemiecki, kościół reformowany zakwitł pełnein życiem we Francyi. Roku 1848 zebrał się w Paryżu synod reformowany, lecz, gdy objawiły się na nim dążenia anti-kościelne, pastor Franciszek Monod i hrabia Gasparin, zawiązali r. 1849 unią ewangelicką, do której przystąpiło 30