page0029

21

Reformowany kościół

Agendy jako księgi ogólnego znaczenia kościelnego i unii, jako kościoła państwowego. Ścisły Kalwin izm którego głównym przedstawicielem był Goltfryd Daniel Krummacher pastor elberfeldzki (umarł 1837) zachował się w całej swej czystości w Wupperthal. Roku 1850 rozporządzeniem gabinetowem, król Fryderyk, Wilhelm IV utworzył najwyższą rade kościelną, a dnia 6 Marca 1852 r. polecił, aby w radzie rzeczonej przez specyjalnych radzców, traktowane były tak sprawy wyznawców reformowanych, jak i luterskich. Stan ten, trwa po dziś dzień. W Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej, Kalwinizm panuje miedzy kongregacyjona listami, których liczba wynosi półtora milijona i presbyt er łanami, liczącemi 2% milijona wyznawców. Pierwsi trzymają się Westminsterskiej konfessyi z r. 1612, drudzy zgadzając sic w części dogmatycznej z kongregacyjonalistami od r. 1837 rozdzielili sie na stronników starej i nowej szkoły, Nadto istnieje w Ameryce hollenderski kościół reformowany liczący 130,000 wyznawców, którzy sie ściśle trzymają uchwał synodu Dordrechts-kiego. W ogólnym poglądzie na Kościół reformowany, spostrzegamy następujące główne momenta: Kościół reformowany szwajcarski, w urządzeniach swych jest demokratyczny, w ogóle zaś rozwijając u siebie system presbiteryjal-ny, nie mógł nigdy dojść do jedności powszechnego obowiązującego wyznania wiary i dla tego rozpada się na kościoły krajowe. Słudzy kościoła, są tylko kaznodziejami. W pierwszym swym rozwoju, wyznawcy kościoła reformowanego w Szwajcaryi, Francyi i Szkocyi, odznaczają się nadzwyczajną surowością obyczajów, a w obrzędach odrzuciwszy wszystko co jest zewnetrznem i syinbolicznem, zamienili kościół w ogołoconą z wszelkich ozdób sale modlitwy, fiiturgija zasadzała sie na odmawianiu modlitw, a śpiewanie psalmów wzięło początek we Francyi. Liczbę świąt zmniejszono, ale za to Niedziele obchodzono ze ścisłością Starotestamentową. Umiejętności teologiczne, rozwijały sie szczególniej w Genewie i Bazylei, w francuzkich teologicznych seminaryjach w Montauban, Sedan i Montpellier i na uniwersytecie niemieckim w Marburgu, gdzie nauczał dogmatyki Andrzej Hyperyjusz. Najświetniejszą epokę w rozwoju kościoła reformowanego, stanowi wiek XVII. Uczeni teolodzy Fraucyi zadziwiają wielkością swych prac a szlachetne współzawodnictwo wywiązuje się między nimi a reformowanemi teologami Niderland, Anglii i Szwajcaryi. Usiłowanie zjednoczenia reformowanyyh za pośrednictwem powszechnego synodu, rozbiło sie na synodzie Dordrechtskim, owszem objawił się tam kierunek arminiański, zmierzający do złagodzenia nauki o predestynacyi. I w tej epoce, reformowani, z wyjątkiem Kalwinów niemieckich i Anglikanów, odznaczają się surowością i puryzmem obyczajów, oraz pogardą wszystkiego co jest świa-towem, a niezłomna wierność dla kościoła jest cechą francuzkich Kalwinów. W wieku XVIII, kalwinizm łagodnieje, nauka o predestynacyi podlega rozlicznym modyfikacyjom. Racyjonalizm poczynił wielkie spustoszenia w XIX wieku i w kościele reformowanym. Tylko w Szkocyi zachował się pierwotny kalwinizm w swej czystości aż do obecnej chwili. Zwrot do dawnego widoczny jest we Francyi. Z uczonych teologów kościoła reformowanego, pierwsze miejsce należy się Kalwinowi, po nim zasługują na wspomnienie i uznanie: Beza, Oecolampadiusz, Baxter, Mojżesz Amyrault, Blondel, Jan Daille, Claude, dn Moulin, Heidegger, Turretin; Buxtorf, Ilottinger, Coccejus, Brian Walton, Castellus, Pearson, Polus, Pococke, Lightfoot, Jan Łaski, Witringa, Grotius, Selden, Spencer, Marsham, Jabłoński, Makowski, Voetius, Maresius, Chamier, Dodwell, Wetstein, Stackhouse, Stapfer, Gerhard Tersteegen jedyny mistyk kalwiński i niezapomniany a niedawno zgasły Adolf Monod.    L. 0.