page0241

NAZWY TERENOWE

nazewnicze typu Suchołęg, Małołążek. Terminy topograficzne wiączane są bowiem do nazewnictwa znacznie częściej w wyniku toponimizacji semantycznej aniżeli w rezultacie sufiksacji czy kompozycji.

Znaczną ilościowo grupę stanowią nazwy przyimkowe (Do Łęgu, Na Łęgu Pod Łęgiem, W Łęgu), przy czym największą żywotność w tworzeniu tej kategorii nazw wykazują przyimki na, pod, nad, w, za, różnicujące pod względem frekwencyjnym zasób nazw w poszczególnych regionach. Na zróżnicowanie to wpływa odmienny sposób użycia przyimków w gwarowych nazwach terenowych i w języku ogólnym w takich znaczeniach przestrzennych, jak 'bliskość', 'wewnętrzność', 'lokalizacja na płaszczyźnie'.

Nazwy będące rezultatem substantywizacji wyrażeń przyimkowych są formalnie niejednolite (Podtęże, Załęże; Przyłęg, Podłążek; Dołężka). Ich postać i produktywność regulują odpowiednie mechanizmy (Zierhoffer 1985, 1986, Rzetelska-Feleszko 1983, Tomaszewska 1996).

Ponadto w systemach lokalnych funkcjonują w zestawieniach odape-latywne człony przymiotnikowe (Droga Łęgowa, Łąskie Góry, Łęgowe Kępy, Łężny Potok), w niektórych wypadkach usamodzielnione (Łęgowa, Łężna). Eliptyczne nazwy przymiotnikowe występują też w postaci form prefiksal-nych (Załężny). Od istniejących toponimów (Podłęż, Załęże) urabiane są nowsze nazwy terenowe (Budy Podłęskie, Załęska Hałda : Katowice-Załęże).

FORMALNE ZRÓŻNICOWANIE NAZW I ICH PODSTAW

A. Rzeczownikowe i przymiotnikowe struktury językowe przybierają formę nazw jedno- lub wieloskładnikowych, najczęściej dwuczłonowych, tj. zestawionych. Niestabilność owych zestawień (Biały Potok, Smolna Struga, Zajęcze Bagienka) w nieoficjalnych, lokalnych kontaktach, determinowana praktyczną dążnością do skrótu, staje się źródłem nazw eliptycznych (Biały, Smolna, Zajęcze), czyli pozbawionych członów utożsamiających (najczęściej związanych z nazwami rodzajowymi obiektu: Bagno, Dół, Góra, Las, Łąka, Łęg, Pole, Potok, Staw itp.). W przejrzystych lokalnych sytuacjach człony te okazują się zbędne. Utrwalenie się ich elipsy prowadzi do systemowego usamodzielnienia dawnych członów odróżniających, przymiotnikowych i imiesłowowych (Bukowa, Młyńskie, Niedźwiedzi, Wypłakana, Zarąbane), a także do uzupełniania systemu tworami analogicznymi.

Zjawisko elipsy nazewniczej warunkują także prawidłowości systemowe (Romaszewski 1983, Mrózek 1990). Jeśli bowiem na obszarze danej

237