page0259

NAZWY TERENOWE

eliptyczne nazwy przyimkowe z topograficzną funkcją lokalizacyjną (około 1600 nazw na terenie sześciu badanych wsi). Typ ten (Na Grapie, Od Mizerowa, Pod Snozami) kilkakrotnie przewyższa ilościowo pozostałe z których wyodrębnia się wyraziściej tylko grupa nazw dzierżawczych, tworzona (od nazw osobowych pierwotnych posiadaczy ról) przez trzy podstawowe ich typy: z formantami -owo (Lachowo) i -ówka (Florkówka), rzadko -skie (Ferdasowskie). Zasób nazw uzupełniają rzadziej używane nazwy dwuskładnikowe (typu Bylicowa Rola, Rola Bartosowa), liczniejsze jednak od nazw topograficzno-kulturowych (Łysa Góra, Mokry Dział, Złotny Potok).

Uzupełnianie nazw przyimkowych (Na Przygórzu, U Jasienia) nowymi tworami, odnoszącymi się do obiektów wydzielanych dla celów użytkowych (pól, pastwisk, łąk, fragmentów leśnych), jest nadal procesem żywym. Z występujących tu przyimków największą funkcjonalność nazewniczą przejawiają: na (kilkakrotnie częstszy od pozostałych), u, w, pod, za, nad.

Cechujący się starym rodowodem historycznym przyimkowy typ nazewniczy wykazuje produktywność — choć zróżnicowaną pod względem intensywności — także poza wymienioną lokalizacją terytorialną. Jest bogato reprezentowany w mikrotoponimii Lubelszczyzny (Lesiów 1972) strukturami eliptycznymi (typu Za Wólką; łącznie 2415 nazw), urzeczownikowionymi (typu Zawólka, Zawólcze; łącznie 1760) i uprzy-miotnikowionymi (typu Zaborowe, Zastawne, Zamłyński; łącznie 204). W nazwach tych największą częstotliwość wykazują przyimki za oraz pod, wielokrotnie niższą przyimki na, koło, w. Zbliżoną częstotliwość notują przyimki w nazwach północno-wschodniej Białostocczyzny (na obszarze pokrywającym się z Pojezierzem Suwalskim), gdzie też dominują przyimki pod (275 nazw na 500 prepozycyjnych, stanowiących 9% ogółu mikrotoponimów) i ustępujący mu za (139), znacznie przeważając nad pozostałymi: koło, nad, na. Dominacja przyimków pod i za notowana też jest na obszarze wschodniej części Białostocczyzny i na terytorium Białorusi.

Typ ten obficie poświadczają także nazwy terenowe Śląska (Dejna 1956), szczególnie południowośląskie nazwy beskidzkie, a nawet nowe, powojenne nazewnictwo ziemi lubuskiej (Pasterniak 1965), odzwierciedlające preferowaną przez przybyłych tu z różnych stron osadników lokalizacyjną motywację topograficzną.

Przedstawiony zarys sfery motywacyjno-znaczeniowej i związanej z nią sfery strukturalnej dawnych i współczesnych nazw terenowych różnych regionów Polski potwierdza, iż źródła motywacyjne procesów

255