page0256

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

Na tym tle nazwy jednoskładnikowe topograficzne (Buczek, Dołek, Piaskowiec, Zajezierze) i kulturowe (Cmentarz, Dodatek, Hektar, Krzyżatka — łącznie 8%) oraz dzierżawcze (Jarosowe Łąki, Górka Stępniaka, Pegeero-wskie, Stachowizna; 5%) należą do typów reprezentowanych marginalnie.

W mikrotoponimii byłego powiatu ostródzkiego (Bioiik 1994) — także z ludnością napływową z różnych stron Polski oraz terenów należących dziś do Ukrainy Białorusi i Litwy — 82% zebranych w 1976 r. nazw (lądowych, wodnych i nazw toni rybackich) stanowią nazwy polskie, 8% nazwy niemieckie i 6% nazwy staropruskie (dwa ostatnie rodzaje głównie wśród nazw wodnych). Wśród 709 polskich nazw lądowych, które tworzą połowę całego zasobu, tylko 17% ma wcześniejsze poświadczenia; pozostała część, pochodząca wyłącznie z eksploracji terenowej, potwierdza niestałość nazw w powojennym systemie mikrotoponimicznym. Przeważają tu nazwy komponowane w postaci dwuskładnikowych zestawień typu Dylewska Góra, Liwski Bór; Wilcze Doły, Zimna Parowa, a także w postaci struktur przyimkowych (Łąki na Jeleńcu, Pole na Strugi; Na Zaolziu, Pod Bańki, Pod Olszynkami). W konstrukcjach tych wyróżnia się frekwencyjnie przyimek pod (rzadziej występują: na, za, koło, przy, nad, w). Zestawienia są także najliczniejsze w nazwach o charakterze posesywnym (Grzesiowe Pole, lekowa Góra, Tomaszowy Borek).

W procesach derywacyjnych największą aktywnością odznaczają się formanty związane z uniwerbizacją nazewniczą: -ka (Dylewska Struga — Dylewka, Taborska Struga — Taborka), -ak (Ciemniak, Krowiak), -ek (Dłużek, Krzywek), ~(ń)ik (.Dolnik, Karpnik) w nazwach topograficznych, które tu dominują, w nazwach dzierżawczych — głównie formant ~(ow)izna (Kowalszczyzna, Pączkowizna).

Zbliżone zjawiska i procesy cechują mikrotoponimię całej południowej Warmii (Pospiszylowa 1990); tu jednak wiele współcześnie zanotowanych tworów należy do starszej warstwy nazewniczej, odwołującej się do odległej historycznie motywacji (np. Krzyż od Cholery, Krzyż od Gradu) lub poświadczającej dawne bądź gwarowe słownictwo związane z nazwami pól i łąk (np. Bielnik, Dłużę, Dwórznice, Dziaiiki, Grodź, Grodzą, Łazówki, Rozgart, Smugi, Wągroda), rzadziej innych obiektów (np. Zapowiedź, Zapowiednik, Żal). Ze współcześnie używanych hydro-nimów 25% ma wcześniejsze poświadczenia w źródłach. Stosunki ilościowe między grupami znaczeniowymi ilustruje i tu przewaga nazw motywowanych topograficznie (61%) nad pozostałymi grupami (21% dzierżawczych, 8% kulturowych). Między typami strukturalnymi stosunki te określa nieznaczna przewaga nazw zestawieniowych (41%) nad

252