page0219

NAZWY MIEJSCOWE

z grupy 1 i 2 bywają łączone lub ulegają podziałom na bardziej szczegółowe podgrupy.

Wszystkie nazwy topograficzne mogą być rzeczownikami lub przymiotnikami, rzadziej czasownikami (np. Grzmiąca). Mogą one występować w różnych formach strukturalnych, tj. jako nazwy: a) prymarne w liczbie pojedynczej i mnogiej, b) sekundarne, tj. derywowane przyrostkami i przedrostkami, oraz c) złożone. Szczególnie bogate są nazwy derywowane.

Do częstszych formantów (przyrostków) rzeczownikowych tworzących nazwy topograficzne należą: *-bje, np. Brzezie; -ica, np. Dębica; -ec, np. Chełmiec; -ek, -ka, -ko, np. Żamówek. Do formantów rzadszych: -acz, np. Garbacz; -ań, np. Włosań; -nia, np. Jaworznia; -el i -la, np. Świerkla; -isko, np. Wilczyska. Formanty te mogą tworzyć nazwy w liczbie pojedynczej lub mnogiej, występują także w postaciach rozszerzonych, np. oprócz -ica także -nica, -owica, -anica, obok -ka także -ówka, -anka, obok -ik także -nik, -ownik itd.

Do częstszych formantów przymiotnikowych należą: *-bn~, np. Górzno; -ov- II ~'ev~, np. Grabowo; *-bsk~, np. Bielsk; -in-, np. Lipiny; do formantów rzadszych: -at-, -it-, -av~, -an-. Formanty te tworzą nazwy we wszystkich trzech rodzajach gramatycznych oraz w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Częste są również formanty rozszerzone, np. obok -sk- także -owsk-, -ińsk-, -awsk- itd.

Nazwy miejscowe topograficzne powstawały od początków osadnictwa. Przypuszczać można, że część z nich była pierwotnie nazwami miejsc nie zasiedlonych, powstałymi w okresie wstępnej, przedosadni-czej penetracji. Po założeniu osady nazwa miejsca stawała się nazwą wsi. Nazwy topograficzne powstawały we wszystkich regionach i we wszystkich okresach historycznych. Jako kategoria semantyczna nie są związane z żadnym rodzajem gleb ani z terenami bezleśnymi, szlakami wodnymi czy też z typem osad.

Starsze nazwy topograficzne notowane są w dokumentach od XII/XIII w. i występują początkowo na terenach dogodnych dla osadnictwa, także na żyznych glebach, podobnie jak wszystkie starsze rodzaje nazw miejsowych. Natomiast nowsze (późniejsze) nazwy tego typu pojawiają się zwłaszcza na obszarach później zasiedlonych: leśnych, górzystych, nieurodzajnych. I tak np. w Malopolsce południowej stwierdzono istnienie 670 nazw miejscowych topograficznych (tj. 48% wszystkich nazw miejscowych) powstałych od XII do XX w., podczas gdy w Malopolsce środkowej — 333 nazwy (tj. 22%). Górzyste i mniej

215