page0203

NAZWY MIEJSCOWE

4.    n. lokalizujące, np. n. m. Zaodrze od n. rzeki Odra,

5.    n. pamiątkowe, np. część Poznania Grunwald od n. m. Grunwald,

6.    n. wariantowe, np. Racławice // Racławy.

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

W dalszym opisie nazw miejscowych przedstawione zostaną kategorie polskich nazw miejscowych według klasyfikacji semantycznej.

NAZWY PATRONIMICZNE

Jest to grupa wyrazista pod względem etymologicznym i słowotwórczym. Późniejsze nazwy miejscowe były pierwotnie nazwami grupowymi ludzi — poddanych lub potomków człowieka, którego imię lub przezwisko stanowiło podstawę nazwy, np. od imienia Działasz n. wsi Działoszyce. Nazwy te tworzone są przez formant (sufiks) -ice lub -owice // -'ewice. Starszą formą, spotykaną jeszcze niekiedy w dokumentach z XII-XIII w., był sufiks -icy, np. Volovici 1229. Pod względem strukturalnym są to więc nazwy miejscowe prymarne, przeniesione z nazwy grupy ludzi na nazwę założonej przez nich osady. Proces przeniesienia nazwy polegał na zamianie formuły „w tej wsi mieszkają Bolesławicy" (tj. ludzie należący do rodu Bolesława) na formułę „ta wieś — to Bołesławicy”.

Nazwy patronimiczne powstawały równocześnie z nowo zakładanymi osadami. Wyprowadzony został stąd wniosek, iż należały do bardzo starej warstwy nazw miejscowych. Istnieje teoria, że wytyczają one zasięgi najstarszej fazy słowiańskiego osadnictwa. Zgodnie z tym założeniem S. Rospond przedstawił (w 1974 r.) układy geograficzne nazw patronimicznych na *-itju (> -ice), jakie pojawiły się w źródłach do końca XII w. na całym obszarze słowiańskim. Istotnie, najstarsze większe zgrupowania tych nazw pojawiają się w rejonach wczesnego słowiańskiego osadnictwa. W Polsce jest to Małopolska, Śląsk i wschodnia część Wielkopolski (okolice Krakowa, na zachód od Sandomierza, tereny wokół Wrocławia, Kalisza i Sieradza), w Czechach szerokie niziny wokół Pragi, wzdłuż Łaby i jej dopływów, na Łużycach okolice Drezna i Lipska. Por. np. Iarotici 1136 (tj. Jarocicy) w Sieradzkiem od im. farota; Stari-biscupici 1136 (tj. Starybiskupicy) w Wielkopolsce; Drogotici 1155 (tj. Drogocicy) koło Wrocławia, od im. Drogota; Zobalici 1123 (tj. Sobolicy) w Krakowskiem, od im. Soból Mapa nazw patronimicznych S. Rosponda

199