page0247

NAZWY TERENOWE

wnych, zagospodarowanych: Buda, Dworznica, Istebnik, Kopanina, Łazy, Młyńska, Mościska, Nowiny, Osiek, Pasieczna, Rąbież, Sadowisko, Żarowy, Żdżarka).

Do owej realnej motywacji nazwotwórczej nawiązują też mikrotopo-nimy o charakterze dzierżawczym, wypełniające jedną trzecią mazowieckiego zasobu materiałowego; ich źrodło motywacyjne to realne stosunki własnościowe, prawo własności do ziemi i wynikające z dziedziczenia podziały posiadłości drobnej szlachty. W funkcji podstaw nazewniczych występują więc imiona, przezwiska i nazwiska właścicieli działów, części pól, włók, płos (Biematowska, Brochowo, Gawłowiec, Kazirodowskie, Kosior-kowa, Łopacin, Ratajskie, Świtoszewo, Wielichowski).

Dominują wśród owych podstaw przezwiskowe nazwy osobowe (Cholewa, Chudzik, Gałuszka, Gibała, Kaczor, Mleczko, Piecuch, Pieczonka, Połeć, Rączka, Zakała); część stanowią słowiańskie imiona dwuczłonowe, imiona chrześcijańskie i najliczniejsze wśród nich imiona skrócone, hipo-korystyczne (Basz, Baszek, Baś, Broch, Dzich, Godek, Miłosz, Macioch, Sławek, Witek).

Ponieważ zastosowanie motywacji metaforycznej i sytuacyjno-okoli-cznościowej ogranicza się do nielicznych przykładów (Bródka, Ogonatka, Figiel, Wisielec), proporcje ilościowe podstawowych kategorii nazw w obrębie dawnej mikrotoponimii mazowieckiej kształtują się następująco: 50% nazwy topograficzne, 33% nazwy dzierżawcze, 17% nazwy kulturowe.

Zasób tych nazw cechuje duże zróżnicowanie pod względem formalnym. W strukturach rzeczownikowych decyduje o nim wielość forman-tów (np. -ka i pochodne, -ec i pochodne, -ica i pochodne, -isko i pochodne, -(ń)ik, -ek, -ak, -acz, -(ow)ina, -izna, -ko, -stwo i in.); trudno jednak wszystkie zaliczyć do wyspecjalizowanych toponimicznie, gdyż często występują w formacjach apelatywnych, na ogół w podstawowych funkcjach apelatywnych. Większość formantów tworzy zarówno nazwy topograficzne, kulturowe, jak i dzierżawcze (np. -sk-, -ow //-ew, -ka, -ec).

W dwukrotnie liczniejszych strukturach przymiotnikowych uwidacznia się większe ujednolicenie formalne, choć formanty przymiotnikowe występują w trzech rodzajach gramatycznych, a nazwy ponadto reprezentują dwa typy odmiany (niezłożonej i złożonej). Zdecydowaną przewagę wykazują struktury formowane przez -sk- (-owsk // -ewsk: Abramo-wska, Bogusławowska) Bartoszewska, Kowalewski), stając się najbardziej charakterystycznym elementem mazowieckiego nazewnictwa terenowego do XVI w.

243