page0242

232

za zjawisko fizyczne; wrażenie, powtarzamy, rozumiane w znaczeniu wrażenia odczutego, nie zaś wrażenie rozumiane jako zdolność odczuwania.

Oto argumenty, które możemy przytoczyć na korzyść naszej tezy: naprzód pospolitą opinią, które utożsamia materyą z tern, co się widzi, czego dotknąć można, to znaczy z wrażeniem; ta pospolita opinia przedstawia stanowisko pierwotne umysłowości ludzkiej, które mamy prawo zachować, póki nie wykażą nam, że jest fałszywe. Następnie, zauważmy, że sposobem swego pojawienia się niespodzianym, nowe poznania objawiającym, niezależnym od woli naszej, jako też treścią swoją, wrażenie streszcza dla nas wszystko, co rozumiemy przez materyę, przez świat zewnętrzny. Barwa, kształt, rozległość, położenie w pizestrzeni, znane nam są tylko jako wrażenia; wrażenie nie jest sposobem poznania tych własności materyi, samo jest temi własnościami.

Jakie zarzuty postawić można naszemu wnioskowi? Oczywiście wrażeniu całemu, wziętemu en bloc, rozumiejąc jednocześnie odczucie i świadomość, można nadać miano zjawiska psychologicznego; z tej terminologii wyniknie, że ponieważ nie znamy nic prócz wrażeń, zjawisko fizyczne pozostanie niepoznawalne, różnica między fizycznem a duchowem pierzchnie; ale ostatecznie przywróci się ją pod innemi nazwami, użytkując tę, któ-rąśmy zrobili między przedmiotem poznania a aktem poznania. Różnica ta nie jest wyłącznie słowną i wynika z obserwacyi.

http://rcin.org.pl