page0333

329

Atoli już Stoicy wykoszlawili myśl Stagiryty, poczytując duszę tak roślin, jak zwierząt i ludzi za odłam siły materyalnej panteistycznie pojętej, przenikającej całą przyrodę i wszystkiem kierującej. Dusze organizmów tak odmiennych są, w myśl poglądów stoickich, jedną i tą samą rzeczą, ale w sposób różny działającą; ta sama siła objawia się w materyi martwej jako spójność, w roślinach jako życie wegetacyjne, w zwierzętach jako pierwiastek życia zmysłowego, a w człowieku już jest nie tylko Tpcpspr/ę, jak chciał Platon, ale naw^Tet ÓHtapepr^, czyli wyposażona w ośm różnych kierunków działania albo władz.

Galenus również był animistą, i to przesadnym, bo przyjmował trzy dusze w człowieku, i to wszystkie materyalne, bo skoro dusza, jak nauczał Arystoteles, ma być formą ciała żywego, a forma to tylko uporządkowanie składników ciała, zatem w ciele materyalnem musi i forma być materyalna.

Nowoplatończycy wogólności pozostali w psychologii wierni poglądom Platona, wyrażonym we Fedonie i Kratylusie, a podług których dusza jest czemś, co gdy jest obecne, jest przyczyną życia dla ciała (toę xouxo apa 5xav v:apfj xw awpat'.. acxióv £axt, xou auxćjj. Cratil). To też Plotyn wyraźnie oświadcza w swych Enneadach (Enneada IV ksg. IV), że dusza jest źródłem życia dla ciała przez nią ożywionego.

Niemniej Ojcowie Kościoła przyjęli animizm już to we formie Arystotelesowej, już też Plafonowej. Tak np. św. Augustyn określa duszę zgodnie z Platonem: anima vis quaedam, qua corpus viviiicatur — a duszę ludzką: »substantia quaedam rationis particeps et regendo corpori accomodata« (De quant. animae. cap. XIII).

Animistami byli nadto: Gennadius (V w. po Chr.), Kassio-dor, BoÓcyusz, oraz scholastycy: Abelard, Albert W., św. Tomasz z Akwinu ’), św. Bonawentura, Wincenty de Beauvais, Wilhelm z Auvergne itd.

Kiedy filozofia scholastyczna zaczęła chylić się coraz więcej ku upadkowi, uległ i animizm przeobrażeniu, lecz na gorsze. Pod wpływem Kabbalistów oraz nauki o emanacyanizmie

Dr Hans Driesch: Der Vitalismus ais Geschichte und ais Lehre. Leipzig 1905, str. 12—21.

^ł) S. theol. I qu. 76 art. I.

http://rcin.org.pl