page0347

Rossyjski język    339

elementarni; mowa ludzka ilie uważana tu jako pfźedmiot osobnej wiedzy, lecz tylko jako narzędzie do udzielanie, myśli. Szereg prac gramatycznych na podstawie gramatyki powszechnej napisanych, stanowią: 1) Rys prawideł Gramatyki Rossyjshiej * przez J. (Jr natowskie go (Charków 1810),    2) Praktyczny

przewodnik do filozoficznego poznania języka rossyjskiego, przez E. Tymho-wskiego (tamże 1811), 3) Vatera, Praktyczna Gramatyka języka rossyjskiego, po niemiecku napisana (Lipsk, 1808 i 1814) i 4) A. Puchmajera, Sy- / Stern języka rossyjskiego (wyd w Pradze czeskiej 1820 r.). Krytyczne różnych własności języka rossyjskiego badania, ukazały się w czasopismach: „Wiadomości Akademii Rossyjskiej” i „Prace towarzystwa moskiewskiego przyjaciół literatury rossyjskiej”; z tych znakomitsze: A. Boldyrewa (o słowach, tudzież o stopniowaniu przymiotników), J. Kalajdowicza, Sałarewa, Fiłoma-fickiego, Koszańskiego i innych. Dzieła elementarne Greeza (r. 1827, na polski język przez A. Hlebowicza (3-cie wydanie, Warszawa, 1847) przełożone) i Tl ostokowa (r. 1831) do dziś dnia po szkołach używane, prócz wielu zalet niezaprzeczonych, tę głów nie mają wadę, iż prawidła przez nie podane, nie zawsze na zasadach logicznych polegają; własności zaś jeżyka rossyjskiego nie są przez porównanie z językami pobratymczemi objaśnione, nadio autorowie mieli na względzie sam tylko język książkowy czyli piśmienny. Pierwszą pracą na podstawie filologii porównawczej dokonaną, były: Postrzeżenia filologiczne nad składem języka rossyjskiego, przez protojereja II. Pawskiego, (tomów' 3, Petersburg, 1842; późniejsze (1851) wydanie w 4-ch tomach; ob. Pawskj). W roku 1852 Akademija nauk (Drugi oddział) wydała Gramatykę języka rossyjskiego przez członka akademii J.Dawydowa opracowaną. Autor w wykładzie zasad języka rossyjskiego, nie pominął stosownych objaśnień z gramatyki powszechnej, ani też porównań z językami słowiańskiemu Najw iększą wartość tej pracy, wyróżniającą ią od wszystkich wydanych dotąd gramatyk języka rossyjskiego, stanowi , Zakończenie” w którem są wyłożone idyjotyzmy języka, jego obfitość zewnętrzna i wewnętrzna, allegoryczne sposoby mówienia, szczególne odmiany części mowy, moc języka rossyjskiego analityczna i syntetyczna; wreszcie badania o szyku wyrazów i harmonii, archaizmach, so-lecyzmach i neologizmach. Trzecie wydanie Gramatyki rossyjskiej (r. 1854) wzbogacone zostało pięknym artykułem J. Sreżniewskiego: 0 narzeczach języka rossyjskiego. Wielką ma wartość, jako pierwsze w tym rodzaju dzieło, Historyczna Gramatykcrjęzyka rossyjskiego, przez professora T. Rushijewa (r. 1839 i 1863 wyd. 2-gie), w 2 tomach. Słowniki. Pierwszy Słownik (etymologiczny) języka rossyjskiego, w 6-ciu tomach w 4-c-e, wydała (r. 1789— 1791) Akademija Rossyjska (obejmował 43,257 wyrazów); w r. 1822 ukończony przez członków' tejże akademii, Słownik rossyjski porządkiem abeca-dłowym (tomów 6, w 4-ce). Podług tego Słownika wydał w Warszawie 1840 roku Adam Rogalski, Słownik Rossyjsko-Polski, w dwóch tomach. W roku 1835— 36, F. Reiff wydał w Petersburgu Etymologiczny Słownik rossyjsko-francuzhi (tomów 2). Drugi oddział Akademii nauk w Petersburgu wydał w r. 1847 (tomów- 4, w 4-ce), Słownik języków cerkiewno-słowiańskiego i rossyjskiego (114,749 w yrazów'), nadto Próbę (Opyt) prowincyjonalnego Słownika wielkorossyjsłciego (r. 1852), tudzież Dopełnienie Słownika prowincyjonalnego (r. 1858). Obecnie wychodzi w Moskwie obszerny rozumowany (tołkowyj) słownik żyjącego języka wielkorossyjskiego (dotąd wyszło 12 tomów) przez W. Dala wydawany.    J. Sa...

22#