page0359

NAZWY OBIEKTÓW I INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z NOWOCZESNĄ CYWILIZACJĄ

funkcję semantyczną. Np. Rzeczpospolita Polska jest republiką Polaków, Statut Redzkiej Spółdzielni Mieszkaniowej jest statutem spółdzielni mieszkaniowej w Redzie itd. W tym zakresie chrematonimy zbliżają się do apelatywów. Można je więc uznać za mniej typowe nazwy własne (por. rozdz. Teoria nazw własnych, s. 31, gdzie mowa jest o „mniej prototypicznych" nazwach własnych).

Niektóre chrematonimy mogą informować o charakterze denotatu: szkoła, jej typ — to np. I Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku, klub, np. Klub Seniora przy Związku Nauczycielstwa Polskiego w Sopocie, zakład produkcyjny, np. Stocznia Gdańska, partia, np. Polska Partia Socjalistyczna (dziś partie wystrzegają się w swych nazwach słowa partia wskutek niechlubnych asocjacji z PZPR-em), szpital, zjednoczenie, zrzeszenie, stowarzyszenie, organizacja itd. Piszemy je w języku polskim dużymi literami, podobnie jak w większości języków europejskich.

Wiele chrematonimów ma jednak tylko funkcję wskazującą, np. symbole literowe i cyfrowe, między innymi samolotów, pociągów, jachtów. Funkcję wskazującą mają też chrematonimy wywodzące się od nazw własnych, np. sklep Ewa, antykwariat Jakub, samolot Wilga, bar Danusia, statek Warszawa, jacht Odra, willa Lutnia, pociąg Tatry. Chrematonimy mogą oddziaływać na odbiorcę poprzez różnego rodzaju asocjacje, aż po zaskoczenie lub szok, jak w nazwie cukierni Hello! lub sklepu z materiałami biurowymi Ręce do góry!

Cz. Kosyl (1983) tak określa wartość asocjacyjną (konotacyjną) nazwy: „Jest to utrwalony w świadomości społecznej (a więc powszechny, a nie indywidualny) zbiór sądów i wyobrażeń o denotacie danej nazwy własnej. Stanowią one rodzaj etykietki dla danego denotatu, np. Ateny — ośrodek naukowy i kulturalny, Szwajcaria — państwo neutralne, Einstein — wybitny naukowiec, geniusz". Funkcja ta potęguje się w nazwach seryjnych, np. nazwy willi Raszyn, Monte Cassino przywołują słynne bitwy Polaków; nazwy telewizorów pochodzące od drogich kamieni: Agat, Ametyst, Szmaragd ewokują wartość, drogocenność przedmiotu; świat starożytnych bogów przywołują nazwy kin Apollo, Merkury, Wenus (Bąba 1967). Z kolei nazwy statków Błyskawica, Piorun, Wicher symbolizują szybkość i moc. Asocjacje słowotwórcze wywołują nazwy statków od nazw miast zakończonych sufiksem -ica: Brodnica, Kruszwica, Legnica, Polanica, Wiślica (Brocki 1965). Zbliżenia między ludźmi i szczęście małżeńskie mają wyrażać nazwy biur matrymonialnych: Marzenie, Poznajmy się, Nadzieja, Tylko Ty, Razem, Małżeństwo, Miesiąc Miodowy (Galasińscy 1990).

355