page0417

409

Siedmioletnia wojna

nagrodzić władcę tych krajów, dając mu Czechy, które miał nadzieję wydrzeć Austryi. W takim zbiegu sprzecznych widoków, jedna iskra dostateczną była do zapalenia pożaru. Iskrę tę cisnęło już przeznaczenie śród puszcz Ameryki północnej. Pokojem utrechtskim (1713 r.), Francyja ustąpiła Anglii w Ameryce Akadyję (Nową Szkocyję), według dawnych jej granic. Ponieważ te granice były niewyraźnie określone, nieodzownie wszczął się spór o nie pomiędzy Francyją i Angliją; przyszło wreszcie do nieprzyjacielskich kroków w Ameryce (1754 r.). Francyja nie spodziewając się zwyciężyć na morzu Anglii, zamyślała uderzyć na Hannower, należący podówczas do króla angielskiego. Anglija ze swej strony lękała się wojny na lądzie. Liczyła ona na pomoc Austryi, lecz tej odmówiła Maryja Teressa pod pozorem niespokojności, jaką ją nabawiały Prussy; przymierze zatem Anglii 'z Prussami stało się niezbednem i wkrótce zawartem było w Westminsier (16 Stycznia 1756 r.). Oba mocarstwa zobowiązały się połączyć swe siły dla niedopuszczenia wnijścia w granice Niemiec każdego wojska obcego; Prussy szczególnie zasłaniać miały Hannower, Anglija zaś dostarczać pieniędzy Prussom. Landgraf Hessen-Kas-selski poprzednio zawarł przymierze z Anglija. Francyja usłuchała natenczas próśb Austryi i zawarła w Wersalu (dnia 1 Maja), z wielkiein zadziwieniem całej Europy, traktat przymierza z dawną swoją nieprzyjaciółką. Oba mocarstwa gwarantowały sobie nawzajem całość wszystkich posiadłości europejskich i obiecały jedno drugiemu, w razie obcej napaści, 24,000 posiłkowego wojska. Rossyja przystąpiła do tego traktatu dnia 31 Grudnia, a Szwecyja d. 22 Września roku następnego. Król pruski dowiedziawszy się że Austryja uzbraja się, że Rossyja wysyła wojska ku granicom Pruss i że Saxonija zgromadzała wojska w Pirna, zapytywał dwór wiedeński, czy te przygotowania były podejmowane przeciw niemu; w skutku dwuznacznych i niedostatecznych odpowiedzi, zerwał dalsze negocyjacyje i bez wypowiedzenia wojny rzucił się na Saxoniję i Czechy. Feldmarszałek Schwerin wyruszył do Czech (w Sierpniu), a król osobiście na czele głównej armii szedł otoczyc Sasów w oszańcowanym ich obozie pod Pirna. Feldmarszałek austryjacki Brown pośpieszył na pomoc Sasom; ale pobity został pod Lowositz (d. 1 Października); poczem wojsko saskie, po nadaremnein kuszeniu się o przejście Elby pod Konigsteinem, przymuszone było z powodu braku żywności, złożyć broń. Fryderyk wziąwszy w niewolę 17,000 Sasów, obchodził się z elektorstwem jako z krajem zawojowanym. To było pierwsze dzieło nieszczęsnej wojny Siedmioletniej. Mnóstwo innych nastąpiło po niem z odurzającą szybkością i szczęściem rozmaiłem. Wielki cios zadany przez Prussy w początkach wojny, przebudził z letargu nieprzyjaciół tego mocarstwa. Austryja wystawiła dwie wielkie armije, je-dnę w Czechach, pod dowództwem księcia Lotaryngii i hrabiego Browna; drugą w Morawii, pod znamienitym hrabią Daun. Francyja zamiast obiecanego kontyngensu 24,000, nadesłała także dwie potężne armije, jedne z 80,000 ludzi pod marszałkiem d’Estrees przeciw Hannowerowi, drugą prawie o połowę tej liczną, pod dowództwem księcia Soubise, na wzmocnienie wojsk cesarstwa. Elżbieta cesarzowa rossyjska obiecała wyprawić 100,000 wojska przeciw Fryderykowi. Szwecyja pozyskana pieniędzmi Francyi, obo-wiązała się wkroczyć na Pomorze; a wojsko imperyjum już poprzednio się zgromadziło dla działania przeciw elektorowi brandeburgskiemu, ogłoszonemu za wichrzyciela spokojności cesarstwa. Wszystkie te wojska działały, albo powolnie, albo bez potrzebnej jedności; niektóre miały złych dowódzców. Francuzi nigdy się gorzej nie bili, jak podczas tej wojny. Pamiętna ta kam-