page0425

ROZMOWA Z SOKRATESEM. 419

kich obywateli i takim właśnie, na którego najchętniej zasadzają się ci, którzy lubią krzywdę wyrządzać. Czy przypuszczasz, że nikt nie będzie ciebie krzywdził, dlatego żeś obcym ?« ¹). Ta uwaga określa najdokładniej smutne położenie nawet Greków, którzy poza granicami swego miasta byli zawsze tylko cierpiani, nigdy zupełnie bezpieczni. W takiem położeniu był każdy filozof, uczony, artysta, który dla chleba lub dla interesu nauki, przenosił się do innego miasta. Anaxagoras, Protagoras, Arystoteles i tylu innych, nawet w liberalnych Atenach, doświadczyli całćj surowości prawa wyjątkowego, pod którem zostawali ludzie najszlachetniejsi, jeżeli niechcieb zamknąć się w swojem mieście rodzinnem. Chara-kterystycznem jest także w ustach Arystypa słowo £evs<;; gdy Sokrates i Cynicy afirmują głośno swój kosmopolityzm, on tylko chce być wszędzie »gościem;« nie chce mieć żadnych obowiązków. • Obywatel świata* nie usuwał się od żadnych powinności, »gość« do żadnych się nie poczuwał.

Zdawałoby się, że Arystyp pobity; on jednak broni się takim argumentem: »Ale ci, o Sokratesie, wychowani do umiejętności królewskiej, którą ty zdajesz się uważać za szczęśliwość, w czem różnią się oni od cierpiących z konieczności, jeżeli dobrowolnie głód znoszą i pragnienie i zimno i brak snu oraz wszelkie inne niewygody? Ja przynajmmćj nie widzę żadnćj różnicy, czy ta sama skóra dobrowolnie jest bitą lub wbrew jej woli; czy to same ciało dobrowolnie lub wbrew swojej woli niszczone jest owemi trudami 1 Przybywa tylko nierozum, gdy kto z własnćj woli znosi rzeczy przykre!« ²). Korzysta z tego Sokrates, aby wykazać różnicę ogromną między człowiekiem, który może jeść lub pić, wstrzymuje się zaś z własnći woli, a drugim, który chętnie jadłby lub pił, ale nie ma za co. Zresztą dobrowolne znoszenie trudów łatwem jest i przyjemnem, gdy przewodniczy mu zamiar wzniosły, służenia n. p. przyjaciołom lub szkodzenia nieprzyjaciołom ^:4), lub zachowania sił ciała i duszy i t. d.⁴). Przytoczywszy nareszcie piękną Prodyka przypowieść o Heraklesie na rozstajnych drogach⁵), koń-

1)    Ibid. §.15.

²)    Ibid. §. 17.

³)    Zob. cośmy powiedzieli na str. 393, przyp. 2.

¹) Memor. II. 1. §. 18—20.

■’) Ibid. §. 21—33. Zob. także wyżćj str. 34.0.

2 7^:

http://rcin.org.pl