page0433

HEGEZYASZ. EUHEMERUS. 427

mieckich naśladowców, dowodzi! Grekom osłupiałym, że życie nie ma celu, a śmierć największem jest dobrodziejstwem. Napisał książkę: »Dobro woln ie umierający z głodu«    (xR0X2crtepmv), którćj

treść była taka, że ktoś postanowiwszy sobie życie odebrać, na dobre się zamorzył. Gdy przyjaciele troskliwi ocucili już zemdlałego, on im tłumaczy, dla czego chce umrzeć, a w tym celu wylicza wszystkie nieszczęścia, na które człowiek narażony podczas ziemskiego istnienia ¹)_J Doszedłszy do takiego wniosku, przeniewierzył się Hegezyasz własnćj szkole i podciął jćj korzenie, bo chociaż nie przeczył, że człowiek stworzony do szczęścia (nikt temu przeczyć nie zdoła), dowodził jednak, że w życiu obecnem dostąpić szczęścia nie można; gdy bowiem zliczymy wszystkie chwile przeżyte, tak radosne jak bolesne, niewątpliwie po stronie tych drugich okaże się znaczna przewyżka. Tćj zasady nowej a dla samej szkoły zgubnćj, rozwijał z taką wymową, że król Ptolemeusz I. zabronił mu dalszych wykładów, aby położyć kres manii samobójczćj, szerzącej się wśród jego słuchaczy²). Miał niewątpliwie król racyę, ale trudno potępić filozofa za to, że śmierć uważał za skuteczne od cierpień wybawienie. Nie znając życia przyszłego, lepszego, a wi dząc brzemię nieszczęść politycznych i społecznych, gniotących bezli-tośnym ciężarem ludy greckie 1 barbarzyńskie, zaprotestował głośno przeciw bezmyślnemu rozkoszowaniu z dnia na dzień, utrzymującemu adeptów szkoły w sztucznej illuzyi, jakoby emocye przyjemne 1 dóbr doczesnych używanie mogły ludziom zapewnić szczęście. Protest jednak przebrzmiał bez skutku, skoro zaraz po nim zjawił się Epikur.

Jednym z ostatnich zwolenników tej szkoły jest Euhemerus, twórca krytyki mitologicznćj, która jeszcze w przeszłym wieku na zachodzie bardzo popłacała, a dzisiaj przez Spencera została odnowioną. Obaj racyonaliści, tak Grek jak Anglik, są przekonani, że każdy bóg pogański był jakimś zmarłym królem lub dobroczyńcą ludzkości. Kult pi^odków, według Euhemera i Spencera tłumaczy początki każdej religii i kultu. Grecki protoplasta tćj po-wierzchownćj teoryi żył na dworze Kassandra macedońskiego

') Cic. Tusc. I. 34. §. 84.

²) Valer. Max. VII. 9, §. 3. Podobną manie niegdyś wśród gimnazyastów niemieckich szerzyły pisma Schopenhauera.

http://rcin.org.pl