page0805

797

Saint-Cyr

Saint-Cyr (Ludwik Gouvion, margrabia de), marszałek i par Francyi, ur. w Toul r. 1764, poświęcał się w młodości malarstwu i w r. 1782 —83 kształcił się w tej sztuce w Rzymie. Podczas rewolucyi wstąpił w r. 1792 w stopniu kapitana do pułku ochotników paryzkich, przyłączonego do armii nadreńskie.,. W następnym juz roku został mianowany jeneralnym adjutantem, a w nagrodę waleczności okazanej przy attaku na obóz pruski pod Kaiserslautern otrzymał stopień jenerała brygady. W r. 1794 posunięty na jenerała dywizyi, w roku 1798 objął w Rzymie naczelne dowództwo po Massenie, które jednak wkrótce złożyć musiał, z powodu że znaglił francuzkich kommisarzy rządowych do zwrócenia zabranej kosztownej monstrancyi. W r. 1799 otrzymał zwycię-ztwa nad armiją austryjacką pod Pasturana, Bosco i pod Coni. Następnie odznaczył się przy odwrocie z Genui, w skutku czego otrzymał od pierwszego konsula zaszczytny tytuł pierwszego namiestnika armii. W wyprawie z roku 1800 dowodził nad Renem pod naczelnemi rozkazami Moreau; po bitwie pod Hohenlinden mianowany radzcą stanu w sekcyi wojennej, później wysłany przez Bonapartego do Hiszpanii, w celu kierowania dziełaniami przeciw Portugalii, po odwołaniu Lucyjana Bonapartego z Madrytu, z powodu zbyt spiesznie zawartego pokoju, objął po nim miejsce ambassadora. W r. 1803 otrzymał dowództwo nad armiją zajmującą Neapol. W r. 1805 dowodząc prawem skrzydłem armii Masseny, zmusił oddział austryjacki księcia Rohan do złożenia broni pod Castel-Franco. W wyprawie r. 1807 walczył w Prusach i w Polsce. Po pokoju Tylżyckim na czele jednego z oddziałów zajmujących Hiszpa-mją, pomyślną prowadził wojnę w Katalonii. Ponieważ stanowisko to opuścił przed przybyciem swego następcy Augereau, otrzymał rozkaz usunięcia się do swych dóbr; dopiero w r. 1811 cesarz przywrócił mu dawną swą przychylność. W wyprawie do Rossyi, jako dowódzca siódmego oddziału w połączeniu z oddziałom Oudinot a, został ciężko ranny. Saint-Cyr objąwszy naczelne dowództwo nad połączonemi korpusami, osiągnął krwawe lubo bezowocne zwy-cięztwo r. 1812 i w nagrodę otrzymał buławę marszałka. Przy odwrocie z Moskwy ciężką poniósł ranę. W r. 1813 odznaczył się w bitwie pod Dreznem, a po oddaleniu się głównego korpusu armii pozostawiono go z naczelną władzą w tern mieście. Po kapitulacyi 11 Listopada, której warunki sprzymierzeni monarchowie nie uznali obowiązującemi, dostał się z oddziałem 16,000 do niewoli i dopiero po przywruceniu na tron Bourbonów odzyskał wolność i przybył do Francyi. Ludwik XVIII wyniósł go do godności para i mianował ministrem wojny. Wkrótce nie chcąc podpisać układów z obcemi mocarstwami uwolnił się wraz z kollegami od obowiązków' ministra. Dwór obsypał go łaskami, nadał mu tytuł hrabi a następnie margrabi. W roku 1817 objął ministerstwo marynarki, które w tymże roku jeszcze opuścił, zostawszy ministrem wojny. Na tem stanowisku wielkie położył zasługi przez ustalenie nowego prawa rekrutowania. W r. 1819 wystąpił z gabinetu i wkrótce zupełnie się od spraw publicznych usunął. Umarł r. 1830. charakter Saint-Cyra był prawy i niezachwiany. Wydał na widok publiczny pamiętnik dotyczący wyprawy do Katalonii, pod tytułem: Materiaux pour serrir a 1'histoi-re de la guerre d'Espagne (Paryż, r. 1821), prócz tego napisał Memoires sur les campagnes des armees du Rhin et de Rhin et Moselle (Paryż, roku 1829, cztery tomy) i Memoires pour serrir a Phistoire militaire sous le Directoire, le Consulat et U Empire (cztery tomy, Paryż, roku 1831).