scandjvutmp18101

345

sprośną lubleżuość, co dowodzi ze (a skłonność mało zależy od wielkości móżdżku, przeciwko opinii różnych anatomistów. Zresztą przedłużenie szpiku pacierzowego ściśnione jest ukośnem położeniem wyrostka podstaw ow ego w jego stawach z przyległemi kościami i pacierzami szyi; to ściśuienie tamuje działania tego sznurka szpikowego. Uważano że jeżeli dzieci nie podpadną kretynizmowi przed dziesiątym rokiem swego wieku, wtedy już wolne od niego będą nadal; środek chronienia ich od tej choroby zależy na tćm, według Saussura, aby je przenieść na mieszkanie na góry, gdzieby mogły oddychać czystem zawsze i świeżem powietrzem.

Ale nie w samych tylko wilgotnych dolinach i głębokich wąwozach alpejskich widzieć się daje takie wyradzanie ludzi; spostrzegał je Beuijamiu Schmith Barton w wielu okolicach północnej Ameryki, w Connecticut, u Onejdasów, w Pensylwanii, w Scioto, i wszędzie gdzie jest wielejeziór, bagien, jak naprzykład kolo jezior Erie i Ontario, w Montreal, około rzeki Ś. Wawrzyńca inajćj wyspach, niemniej w Walezyi, Sabaudyi, w kraju Wandejskim, w Derbshyre, w Tyrolu, i Karyntyi. W Państwie Nowy-York owce i inne domowe zwierzęta również wol dostają, a w górach Alleghany, u Kree-ków, na dziesięć osób widzieć się daje jedna wolasta; ale rzadko się z tą chorobą łączy w Ameryce głupowatość, a przeciwnie w Alpach, za świadectwem Saussura, prawie zawsze jćj towarzyszy. W Południowej także Ameryce napotykają się wolaci ludzie w Peru, Gwatymali, Santa Fe, według Garcilasso de la Vega, tudzież pomiędzy Indyjauami w Kordylijerach, jak zapewnia Clavije-ro i Gage, Mutis i t. d.

Zdarzają się wreszcie ludzie i wolaci i kretyni w wielu innych okolicach po kuli ziemskiej. Widział ich Staunton w dolinach Tar-taryi. Napotykano je osobliwszej wielkości w górach Butanu, Ne-paulu, i w samym Indostanie, według zapewnień Sauudersa; znajdywano je w niektórych okolicach Bambarry w Afryce, wzdłuż rzeki Niger, a gdzie pewno nie były tej choroby przyczyną zimne wody, jak to rozumiauo. Toż samo powiedzieć wypada o kretynach na wyspie Sumatrze, za zdaniem Marsdena. A nareszcie w Pirenejach, Apeninach i we wszystkich wielkich łańcuchach gór, gdzie powietrze jest bardzo wilgotne, mgliste, w takich mówię miejscach zda-