scandjvutmpc701

192

księżników, kuglarzy dla zaklęcia złego ducha , który sprowadził, nasłał chorobę (1), albo na obchód śmierci krewnego, rodzica (2); kiedy zaś chory odzyska zdrowie, wtedy rozpoczynają się wesołe tany (3), podobnie jak niegdyś na bachanalijacb, saturnalijach, i t. d. (4).

Zwierzęta posłuszne są prawom swego instynktu; człowiek wprowadza, ustanawia zwyczaje, częstokroć stosowne do klimatu i wypływających z niego potrzeb, jak równie zgodne z radością lub smutkiem, które wynikają z jego różnego stanu fizycznego i moralnego na tym świecie.

Szczególniejsze wymieniają związki i podobieństwa między obyczajami główniejszych zwierząt każdćj okolicy a jćj mieszkańców, łudzi, ci bowiem żyjąc niejako w towarzystwie ze swemi zwierzętami, nabywają od nich pewnych skłonności, nałogów; uważamy to szczególniej na ludziach zwierząt doglądających ; i tak owczarz ze swemi owcami nie tyle jest grubijański co parobek około wołów chodzący, mniej nieochędożuy od innego co wieprze pasie, nie tak rubaszny jak mastalerz. Dla tejże przyczyny Lapończyk skłania się do charakteru swego renifera, Arab Beduin jest trzeźwy i wytrwały jak jego wielbłąd, koczujący Tatar, jak jego chude szkapy; zwyczaje i obyczaje Murzyna przyrównywano do obyczajów małp jego klimatu, obżarstwo niedźwiedzia spostrzegać się daje w mieszkańcach jego okolic; Grenlaudczyk przesiąkły jest tranem jak foki któ-remi się żywi; Maur z pustyń afrykańskich pokazuje drapieżne obyczaje swych współziomków szakalów i hyjen. Peruwijanin jest powolny i cierpliwy jak wigou, Kanadyjczyk dziki jak kiukażu, Indyja-niu uległy jak krowa, Malajczyk srogi jak tygrys, Papu brudny i gruby jak jego krajow^re świnie i t. d. Czyliżby więc nałogi klimatu równie wpływały na ludzi i zwierzęta?

Każde także wielkie plemię narodu ma szczególne, właściwe sobie sposoby używania spoczynku; Europejczyk, naprzykład, siada na krzesłach, kiedy tymczasem Azyjanin kuca na ziemi lub na

(1)    Denys, Uist. Nat. p. 189; Brickell, p. 372.

(2)    Gommara, Hist. General. Jontel, Hist. p. 343.

(3)    De la Potherie, Hist. t. II, p. 42; Charlevoix, Nouv. Franct. III, p. 319.

(4)    Takiemi g«^ lubieżne tańce na wyspach spokojnego oceanu; Vancouver, Voyag._t 1.1, p. 153 i t. III, p. 46; Sonnerat, Yoyag. aux Jndes, t. I, etc.