scandjvutmp1d501

429

po największej części życie koczownicze. Zdaje się, że rzadkie tam bywają choroby, a endemije mało znaczne, te bowiem pokolenia często zmieniają powietrze, grunt. Mówią jednak, że ich nie czynne, pasterskie życie, ich mleczne pokarmy sprawiają guzy, zatwardzenie, zbytnią otyłość, kiłę, jako skutki gnuśności, szczególniej pomiędzy Kirgizami, Baszkirami. Wielu Syberyjanów podlega także opadnieniu wierzchniej powieki, dla której to słabości, pozostają przez jakiś czas po urodzeniu, ślepemi, podobnie jak wiele czworonożnych zwierząt. Nie mówimy tu o ślepocie, której dostają od kurzu czarniawego stepowego piasku , ani

0    chorobach pochodzących od używania w niektórych miejscach nieczy-czystćj wody z kałuży.

Tatarowie, Uzbekowie i inni mahometanie, jako więcej uobycza-jeni, w lepszem żyją zdrowiu. Choroba weneryczna nader jest uporczywą w tych okolicach, a to pewnie z przyczyny zimna. U wszystkich północnych, niskiego wzrostu ludów, gozie zimno zbytecznie wytęża muszkuły, jako to: u Samojedów, Tanguzów, Kamczadalów, Jakutów, Buryjatów, widzieć się daje wielkie usposobienie do wrażeń spazmatycznych, do strachów, do hypokondryi, hysteryi, do wszelkiego rodzaju szału, a co wszystko powiększają jeszcze ich przesądy i zabobony; stąd to pochodzi wielu entuzyjastów, mniemanych czarowników, cierpiących chorobę. Widać to szczególniej między dziewicami katszyńskiemi, które j podczas regularności, dostają niejakiego pomieszania zmysłów.

Środkowa Azyja przedstawia po większej części endemije gorących krajów, panującą przedewszystkiem chorobę wątroby, wzburzenie żółci

1    natężenie układu nerwowego, skąd wynikają choroby nerwowe i żół-ciowe.. I tak w Azyi mniejszej, oprócz morowej zarazy i wie lu słabości układu limfatycznego, jako to: elefantyjazy, panują słabości spazmatyczne, hemoroidy, paraliż, melancholija, biegunka, dyzenteryja, a szczególniej zabójcza cholera morbus, w niektórych okolicach puchlina brzucha, rozmaitego rodząju niemocy, osłabienie trzewi. W Armenii zdarza się widzieć katarakty i inne choroby oczu; skutet to jest dymu, w którym żyją mieszkańcy, byle oddalić od siebie tym sposobem ćmy komarów. Używanie wina staje się tam także powodem wielu dolegliwości artrytycznych, ale nieznane są te choroby w Persyi, gdzie iśla-mizm zakazuje używania tego rodzaju napoju; kamień w nerkach i pęcherzu moczwoym , rzadko się zdarza w całej Azyi, dla tej samej przyczyny.

Melancholija, zwykła choroba Arabów, Beduinów, pewny gatunek bardzo jadowitego trądu , wrzody mieszkańców w okolicach odnogi perskiej wraz z innemi skórnemi chorobami, szczególniej właściwemi tym rybożywnym ludom, czyraki tworzące się letnią porą w okolicach Bassory, podobne do krost znanych w okolicach alpejskich, duszność, zapalenie wątroby, nerwowe gorączki, już to pochodzące od duszącego arabskiego wiatru samiel, już od rozpalonego zachodniemi wiatrami powietrza w lecie, w okolicach Ormus, zgubne skutki gorącego i wilgotnego wiatru w kraju około Bender-Abassi, żółciowe womity zwane