tpn 1 22482901

216 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

opadu i temperatury. Wskazuję na przebieg izotermy—4°. W obrębie wilgotniejszych pojezierzy żmudzkich i litewskich wypukła się ta izoterma ku zachodowi, la suchem, zaklęsłem Polesiu cofa się ku wschodowi, na wypiętrzonem, a bogatszem w opady Podolu zwraca się i to względnie gwałtownie ku zachodowi — jest więc Polesie cieplejsze w zimie od Pojezierzy i Podola.

Ta wyraźna zależność między rozmieszczeniem opadów i temperatury, o ile jest zawarunkowaną wpływami rzeźby terenu, niknie na przeważnej części niżu zupełnie pod wpływem ogólno - ziemskich praw: oceanizmu i kontynentalizmu. Stosunki opadów atmosferycznych są w ogólnych zarysach na oceanicznej Rugu, jakoteż w głębi lądu w Moskwie i Kijowie niemal identyczne.

§ 2. Wpływ rzeźby terenu na stosunki opadow

Wynika z tego, że opad atmosferyczny zależy w pierwszej linii od rzeźby terenu, a to do tego stopnia, że wobec tego czynnika nawet rola wysokości absolutnej i w jeszcze większej mierze odległości od morza schodzi do niemal podrzędnego znaczenia. Wszak same wybrzeża morskie należą do najuboższych w opady atmosferyczne zakątków naszej ziemi. Wybrzeża Rugii mają tak mało opadów jak stepowe pomorzą pontyjskie. Średni opad atmosferyczny z trzech pobrzeźnych stacyi Rugii (Wittów, Arkona, Thiessow) wynosi 359 cm., a opad trzech stacyi stepów Perekopskich na Krymie (Aktasz, Kazlar Ajbary i Sajtler) wynosi średnio 357 mm. Jeszcze mniejsze jednak opady niż na stepach Krymskich, wzniesionych zwyź 50 m. nad poziom morza, są na pobrzeżu Czarnomorskiem na niskiej plaży, leżącej u stóp stromej krawędzi, którą płyta Czarnomorska ku morzu Czarnemu się obrywa. Dniestrowski Znak, wzniesiony 3 m. npm., a Lampa Tarchankucka na zachodnim cyplu Krymu (4 m. npm.), mają zaledwie 238, względnie 240 nim. opadu, przedstawiają nietylko w Polsce, ale z wyłączeniem obszarów nadkaspijskich najsuchsze dziedziny w Europie. Ta susza tej części pomorzy pontyjskich nie jest pozbawioną widopznej przyczyny. Cała dziedzina płyt Czarnomorskich znajduje się w cieniu wiatrów atlantyckich, których wpływy łamią się na niskich nabrzmieniach płyty, skierowanych NNW—SSE. Stosunek ten zaznaczyłem przy analizie izoterm, występuje on też w mapie opadów Roztocze i krawędź północna, otwarta ku krainie wielkich dolin, ma opady wprost znaczne, wynoszące 70—80 cm., na płycie samej są opady na ogół mniejsze i tylko na grzędach południkowych się potęgują (Miodobory mają nad 70 cm. opadu), ale tern szybszą i zna czniejszą jest na wschód od grzęd depresya opadów. To jest przyczyna, dla której porzecza Bohu, dolnego Dniestru i prawobocznego