tpn 1 22489501

474 geografia fizyczna ziem polskich

się niskorosłością, zbliżającą się do poziomu wzrostu na obszarze polskim. Z drugiej strony wzrost obniża się w kierunku od zachodu ku wschodowi: w r. 1831—1839, kiedy najniższą miarą, wymaganą przy poborze wojskowym, był wzrost 1569 mm., zwolniono od obowiązku wojskowego z powodu niskiego wzrostu na Śląsku z pośród tysiąca poborowych aż 339, na Pomorzu 264, w prowincyi saskiej 158, w Westfalii 74. Innemi słowy, i tutaj żywioł polski odznaczałby się niskim wzrostem w wieku lat poborowych.

d) Wnioski. i

Zacząwszy od zgięcia Wołgi w kierunku źródeł Donu, a stamtąd przez Białoruszczyznę, Królestwo Polskie, Galicyę (zachodnią) i polskie dzielnice Śląska, Słowaczyznę, oraz wzdłuż lewego porzecza Cisy, a nawet poniekąd przez Węgry i Siedmiogród, aż do wschodniej Bułgaryi idzie terytoryum, odznaczające się miernością wzrostu wśród młodzieży poborowej, a wzdłuż niego z południa i północy ciągną się pasy, w których właściwym jest młodzieży wyższy wzrost. Prawdopodobnie strefa ta uwydatnia swój wpływ w Łużycach, występuje silnie acz poszarpana w Bawaryi środkowej (w porzeczu Dunaju), a dalej ku zachodowi ujawnia się na płaskowzgórzu Francyi środkowej i w Bretonii. Nie możemy oprzeć się wnioskowń, który wypływa z tego, co wiemy o typach antropologicznych Europy, że ongi cała ta przestrzeń (której nie należy mieszać z drugą strefą miernego wzrostu w Europie: w południowych Włoszech i Hiszpanii) tworzyła zwartą całość i została postrzępiona na zachód od Odry i Moraw dopiero w okresie późniejszym, oraz uszczuplona co do szerokości swojej, a nadto wzrost w jej obrębie tu i ówdzie się podniósł. Wpływy te szły z dwóch ognisk wysokorosłości w Europie: od dłu-gogłowych blondynów z północy i od rasy nadadryatyckiej (brunetów krótkogłowych). Bruneci wysokorośli, gdy chodzi o ziemie dawnej Rzeczypospolitej Polskiej, przedostawali się od bramy Morawskiej i bramy Naddunajskiej; oddziaływanie blondynów szło od północy i zachodu. W jaki sposób wpływy te przedostały się do obszaru polskiego, tj. jakiemi drogami i zapomocą jakich stosunków, o tern pomówimy szczegółowiej przy rozbiorze ziem polskich. Ale bynajmniej nie należy mniemać, ażeby ta strefa miernego wzrostu była jednolitą pod względem rasowym: jedynie mierny wzrost powtarza się tutaj stale, natomiast pigmentacya ciała, kształty nosa, czaszki itd. przedstawiają znaczne odchylenia, jak to ujrzymy w toku dalszym wywodów.

Najważniejsza jednak, iż mierny wzrost wśród ludności polskiej jest cechą fizyczną, nie tylko jej jednej właściwą, ale istniejącą na przestrzeniach rozleglejszych. Nie może więc być wyjaśniany, ani