tpn 1 22484301

622 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

V, Pierwiastki składowe narodu polskiego.

§ 63. Z rozbioru dotychczasowego wypływa konsekwencya, iż byłoby pracą daremną poszukiwanie jakiegoś typu polskiego. Takiego typu niema. Są jedynie typy polskie. Naród polski, jak i wszelki inny, powstał z skrzyżowania paru typów zasadniczych, z których inny każdorazowo ma przewagę stosownie do okolicy. Nawet w niewielkich rozmiarów okolicy uwydatnia się to współistnienie typów odmiennych. Wieś Smardzewice ciągnie się pasem długim prostopadłe do Pilicy fpow. opoczeński): w środkowej dzielnicy tej wioski przeważają jasne z zielonkawym odcieniem oczy, grzbiet nosa jest z lekka falisty, rozpatrywany z przodu i z boków jest spiczasty, bez wydętych nozdrzy, dolna część jego, w której mieszczą się nozdrza, występuje w kształcie trójkąta równobocznego. Ale na krańcu zachodnim oczy błękitne i włosy jasno blond występują już silniej, a w odległości dwóch wiorst dalej leży wieś Swolszowice, w której wśród ludności przeważają takie oczy i włosy. Tembardziej większemi muszą być różnice, gdy rozpatrujemy bardziej odległe nawzajem dzielnice, np. pomiędzy krótkogłowym Ślązakiem górnym, lub Podgórza-ninem, bardzo często mającym włosy ciemne, niekiedy zaś i oczy, a blondynem Kaszubem, pośredniogłowcem prawdopodobnie, a może długogłowcem, temi dwoma krańcowemi ogniwami narodu naszego pod względem fizycznym. Typy zasadnicze, z których połączenia powstał naród polski, mają ogniska swoje poza obrębem ziemi polskiej, ale znalazłszy się na niej w zetknięciu wzajemnem i krzyżując się w ciągu wieków, wydały z siebie typy wtórne, mniej lub więcej ustalone, o ile warunki sprzyjały (a to miało miejsce zwłaszcza w górach). Gdy mowa jest o typie polskim, to jedynie te typy wtórne są rzeczywistością, dotychczas nie zbadaną, i nawet nie badaną. I ta sama przyczyna, tj. szczupłość materyałóAY, nie pozwala udzielić odpowiedzi także na inne pytanie, a mianowicie w jakim stosunku różne typy zasadnicze w^Teszły w skład narodu polskiego i co wniosły do niego. Rozważania w tym względzie, poniżej wyłożone, muszą z konieczności być ułomne i niedostateczne. Za punkt w^ryjścia posłużą nam dzielnice położone pomiędzy Dnieprem a Bugiem i Niemnem.

Ale przedtem winniśmy zrobić jedno zastrzeżenie: w tych rozważaniach, mających uwydatnić istniejące typy, kładziemy względnie mniejszy nacisk na wprost niż na inne cechy, gdyż wysokość ciała, zależna bądźcobądź od dobrobytu, może od podłoża geologicznego itd., wykazuje wahania dość rozległe (§§ 30, 68), i nieuwzględnienie tej okoliczności może doprowadzić do wydzielenia typów, które są właściwie tylko odchyleniami tego samego typu.