WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH095 I

na południowym brzegu Kalahari, można przeciwnie niedostatecznej żywności przypisać, albowiem na północy, gdzie większa obfitość dziczyzny,; znalazł Chapm ann u nich wzrost okazalszy, a pokrewni im Koin-Koin czyli Hotentoci przewyższają ich zapewnie dla tego jedynie wzrostem, iż są pasterzami, a nie myśliwemi, jak Buszmani. Pomimo to wyżywienie i własności miejscowości nie wyjaśniają nam wcale wszystkich różnic, inaczej nie mogliby Kafirzy wzrostem przewyższać Hotentotów, gdyż jedni i drudzy żyją na tejże samej przestrzeni i żywią się w ten sam sposób. Gustaw Fritsch¹) podaje następne średnie liczby:

Mężczyźni wzrcst ciała

55 Murzynów Bantu 1718 mm.

10 Koin-Koin . . . 1604 ,,

6 Buszmanów . 1144 „

Do pewnei wysokości można przeto różnice wzrostu policzyć na karb pochodzenia, i w tern znaczeniu może wzrost ciała posłużyć za znamię przy opisie ludów. Pomimo to jesteśmy jeszcze dalecy od posiadania średnich liczb z wielkiej ilości wymiarów wzrostu; owszem, owe wymiary różnią się wielce u jednego i tego samego pokolenia. I tak np. co do ludu Maori w Nowej Zelandyi, posiadamy następne dane ²):

Badacze Wzrost ciała

Thomson...... 1695,₄ mm.

Scherzer i Schwarz . 1757.₆ „

Garnot iLesson . . . 1813,₆ „

Wilkes...... 1904,₉ ,,

Przedewszystkiem zasługuje tu średnia Thomsona, stanowiąca wypadek z 117 wymiarów, na największe zaufanie ³). Wszak kil-kotysięczno-letnie rozłączenie, przeniesienie się na wielkie odległości i zmiana sposobu życia i obyczaju, mogą średnią wzrostu śród jednego i tego samego szczepu znacznie podnieść lub obniżyć, albowiem pomimo chwiania się liczb nie można zaprzeczyć, że Malaj czycy azyja-

Tenże sam 1. c. str. 17, 277 i 897.

²) Weisbach, Anthrop. Theil der Novara Reise. 2 Abt. Wien 1867, str. 217.

³) Gould, Inyestigations str. 146.

http://rcin.org.pl