WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH541 I

1420, na południe dążący Itzaei¹), a nad jeziorem Nikaraguą rozrosła się nadzwyczaj gęsto przed odkryciem Ameryki ludność wysoko rozwinięta. Przy początkowym, powderzchownem badaniu uczuwa się przeto wićłk-% skłonność do przypisywania lądowym jeziorom szczególniejszego wpływu na rozwój społeczny. Lecz w⁷krótee przychodzi się do uznania potrzeby ograniczenia tego znaczenia. Na południe od 40 płn. szer. świat nowy jest bardzo ubogi w jeziora lądowe, mianowicie południowa Ameryka w porównaniu z tak podobną do niej Afryką. Można więc przypuścić, że przynęcone widokiem podobnych zwierciadeł w⁷ głębi lądu niejedno na wędrówce będące kulturowe pokolenie w tein miejscu się zatrzymało. Mały górski staw na sławnym przesmyku przez Andy z Yalparaiso do zburzonego Mendoza, którego dzikiej wzniosłości nikt lepićj nie odmalował od Póppig*a, nazywa się w ustach mieszkańców⁷ ..oko Inkasa/⁴ a to wyrażenie zdaje się na to wskazywać, że t. z. czerwonoskóry ezłowmk nie był tak bardzo nieczuły na wrażenia wdzięków krajobrazu ²). Jeziora na wysokościach górskich wypełniają zwykle płaskie w^rklęsłości; na ich brzegach wznoszą się przeto łagodnym skłonem łany, nadające się jak najlepiej do rolnictwa. Jeziora same dostarczają zarazem w⁷ swych rybach pokarmu, a w trzcinowych rąbkach mexikańskich jezior kryją się nadto miliony pożywnych i smaczuych jaj owad u Cori&a mercenaria, z których placki się wypiekają. Na wybrzeżach podobnych jezior lądowych mogła tedy ludność łatwiej się rozrastać, aniżeli gdzieindziej, lecz byłoby to znaczną pomyłką przypisywać im wpływ stanowczy na rozwój ludności w Ameryce.

Późniejszy szybki wzrost państwm Inkasów z małego początku w ciągu pięciu najwdęcój, a może nawet tylko trzech wieków, wytłoma-czył Sąuier ³) zupełnie dostatecznie. Zarodek peruwiańskiego państwa wszczął się na puno, czyli gołych, 10—16,000 stóp wysoko położonych wwżynach pomiędzy dwonią lub trzema łańcuchami Andów. Pomiędzy zachodnim stokiem tych gór a morzem ciągnie się wązki pas nadbrzeżny, na który m prawie nigdy lub bardzo rzadko deszcz pada i który mgła przez sześć miesięcy zaledwie w⁷ ciągu roku sw⁷ą wilgocią zrasza. Tylko tam, gdzie górskie strumienie z Andów do morza śpieszą, uprawa rob i sądownictwo jest możliwem. Lecz te rzeki spada-

*■) Morelet, Reisen in Central Amerika. Jena 1872, str. 162.

³) Poppig, Reisen in Chile, Pern i t. d. Leipzig 1835, T. I. str. 242 ³) Bulletin de la Soeiete de Geographie. Paris 1803, str. 7.

http://rcin.org.pl