WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH290 I

Od tego kłopotu, wyprowadzenia wszelkiej błogości i nieprzyjemności życia z jednego i tego samego źródła, zbawiały się ludy nu niższych stopniach umysłowego rozwoju stojące tem, że owemi przeciwieństwami obarczały istoty niewidzialne, przyjmując, iż prócz przychylnych sobie duchów, otoczone są i czyhającemi na ich szkodę i zgubę. Skoro tylko ten utwór wyobraźni raz dokonanym został, uszlachetnienie rodu ludzkiego mogło rozpocząć swój bieg przez rozmaite stopnie. Na pierwszym i najniższym z nich następuje usiłowanie przebłagania niewidzialnych wrogów. W jednym hymnie Madagas-sowie wzywają Zamhora i Nianga jako stwórców świata i dodają, że do Zamhora nie wznoszą żadnych modłów, gdyż dobrotliwy bóg ich nie potrzebuje '). Cześć bóstwa złego z pominięciem dobrego spotykamy u Afrykańczyków Kongo ²) i u Hottentotów ³). Murzyni z wybrzeża niewolników wyznają, że bóg tak jest wielki i tak wysoko, że się o nizki świat ludzki wcale nie troszczy ⁴). W Ameryce kierują się Patagończycy takićm samem wyobrażeniem, gdyż i oni czczą jedynie szkodliwego Gualitszu ⁵). A że Abipończycy również szkodliwe bóstwa jedynie czcili, więc ich Dobrizhoffer ⁶) zalicza także do czcicieli szatana. Appun ⁷), przytaczający nazwiska dobrych i złych duchów u Arrowaków, ludów Warrau, Arekuna, Makuszi, i Atorai w Guayanie, oraz u Karibów, dodaje również, że one samego stwórcę za istotę tak nieskończenie wzniosłą mają, iż ona się o pojedynczego człowieka troszczyć nie może. Słońce i księżyc zastępują u Bo-tokudów oba przymioty boskości ⁸). Działanie dualistyczne rozdzielili Egypcyjanie pomiędzy Hezirysa (.Osiris) i Seta, Chaldejczycy pomiędzy planety, z których Jowisz i Wenera przedstawiali przychylne, Saturn i Mars szkodliwe gwiazdy, chwiejny zaś Merkury łączył się zawsze z chwilowemi władzcami astrologicznego nieba. Cześć straszliwego Sziwy w Indyjacn należy również za usiłowanie¹ przeje-

») Roskoff. Geschiehte des Teufels. T. I, str. 414.

'-) Winwood Re a de. fiiarage Africa. London la63, str. 250.

³) Kolbe. Cap der guten Hoffnung, str. 414.

⁴) Bosman n, lc. T. II, str. 154.

^b, Mus ter 8, Unter den Patagoniern. Dautsch v. J. E. A. Martin, .jena 1873, str. 198.

⁶) Geschiehte der Ab p.-ner. T. II, -tr 87.

^?) Ausland 1872. N. 29, str. 683.

⁸) v. Marti us. Ethnographie. T. I, str. 327.

http://rcin.org.pl