24

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: O

- iLibrary Keader

Strona 24/228

| Organizacja bezpieczeństwa I porządku publicznego od powstania państwa do utraty mepodlegioio w 1795 roku konfederacji barskiej próbował szpiegować działalność konfederatów na terenie Wielkopolski. Potem został członkiem Targowicy i brał udział w pracach prowadzących do rozbioru Rzeczpospolitej.

Wśród innych konsyliarzy, którzy pracowali w tym Departamencie, należy wymienić Tadeusza łapskiego, znanego prawnika, absolwenta uniwersytetów włoskich. Słynął on z wielu talentów (pisywał artykuły w „Monitorze", był autorem sztuk teatralnych i opiekował się z ramienia króla Sceną Narodową), ale jednocześnie okazał się miernym politykiem, bardzo często zmieniającym opcje polityczne (entuzjasta konfederacji barskiej i przeciwnik króla, a następnie zacięty regalista).

W skład Departamentu Policji wchodziło również wielu zwolenników konfederacji barskiej m.in.: Teodor Dzierzbicki i wojewoda inflancki Jan Tadeusz Zyiberg. Był wśród nich brat Juliana Ursyna Niemcewicza - Stanisław, typowy przedstawiciel nowego pokolenia reformatorskiej i wykształconej szlachty. Stanisław Niemcewicz kształcił się w Szkole Rycerskiej, brał udział w wytyczaniu granicy litewsko-rosyjskiej po pierwszym rozbiorze. Za aktywną pracę w Radzie Nieustającej w 1778 roku przedstawiono go do nagrody sejmowej. Z kolei w czasie Sejmu Wielkiego jako zwolennik obozu reformatorskiego wykonywał polecenia i zadania zlecane przez Ignacego Potockiego. Jednakże takich osób w kolejnych kadencjach pracy w Departamencie Policji nie było dużo. Należy nadmienić, iż wielu posłów i senatorów kilkakrotnie pełniło funkcję konsyliarza Rady Nieustającej.

Rada Nieustająca, będąca nowym podmiotem ustrojowym Rzeczpospolitej, musiała koegzystować z instytucjami starego systemu. Zarówno Rada, jak i poszczególne departamenty, pozbawione zaplecza wykonawczego w terenie, były zmuszone do poszukiwania wsparcia w lokalnych urzędach reprezentujących interesy miejscowej szlachty i magnaterii.

Rodzi się zatem pytanie, jakie relacje panowały pomiędzy Departamentem Policji a działającymi od kilkunastu lat komisjami dobrego porządku, skoro ich kompetencje do pewnego stopnia się powielały. Generalnie komisje złożone z miejscowej szlachty broniły się przed ingerencją Departamentu Policji w ich działanie. Miały jedynie obowiązek przesyłania sprawozdań ze swojej działalności i informowania o kosztach ważniejszych inwestycji lokalnych, prowadzonych sprawach sądowych oraz podatkach nakładanych na miasta. Departament próbował też wykorzystywać, z różnym skutkiem, komisje jako organy realizujące zarządzenia i decyzje Rady Nieustającej. Ponadto komisje, starając się o fundusze ze Skarbu Państwa, były zmuszone korzystać z pośrednictwa Departamentu. W taki sposób można było się uniezależnić od starostów’ i magistratów. Mimo tych starań Departament Policji ciągle nic miał własnej, niezależnej od lokalnych interesów sieci terenowych organów wykonawczych. Szczególnie Litwa, opanowana przez miejscową magnaterię nieprzychylną władzy Rady Nieustającej, nie pozwalała, aby Departament uzyskał właściwe informacje i przejął kontrolę nad stanem gospodarczym i finansowym miast królewskich.

F* Ite!ix iLibrary Reader

Historia Policji w Polsc...

taj