14

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: O

- iLibrary Keader

Strona 14/228

| Orginuacp bezpieczeństwa I perządku publicznego od powsUru państwa do utraty niepodległoia w 1795 roku

| Jednym /. podstawowych zadań Ica/dcgo współczesnego państwa, realizowanych przez aparat władzy i administracji jest zapewnienie ładu i porządku publicznego oraz bezpieczeństwa poszczególnych obywateli. We wczesnym średniowieczu natomiast ściganie przestępców należało przede wszystkim do obowiązków i praw poszkodowanego. Mógł on jedynie liczyć na pomoc członków rodu i plemienia (krzyk i ślad).

Prawo staropolskie miało charakter prywatnej skargi. Każda krzywda wyrządzona członkowi rodu powodowała solidarne wystąpienie całego rodu w odwecie, czyli zemstę. Już wówczas jednak wyróżniano pewne kategorie przestępstw - przeciwko władzy panującego, religii, instytucji państwa, obyczajom, których sprawców ścigano z urzędu. Dotyczyło to również czynów skierowanych przeciwko jednostkom, ale tylko wtedy, gdy godziły one w spokój publiczny. Zakres aktywności władzy książęcej w dziedzinie ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego zależał również od siły władzy monarszej. Im władza była słabsza, tym zakres przedmiotowy przestępstw ściganych z urzędu był węższy.

Czyny przestępcze podlegały działalności represyjnej specjalnych ur/ędników oraz organów państwowych. Należ.y pamiętać, że od X do XII wieku funkcje administracyjne, policyjne i sądownicze nie były rozdzielone, nie istniał wyspecjalizowany aparat policyjny-śledczy. Niektórzy urzędnicy książęcy więc obok wieki innych funkcji pełnili również funkcje policyjne (komes pałacowy, mincerz, namiestnicy, kasztelanowie, justycjariusze).

W bezpośrednim otoczeniu księcia zadania związane z bezpieczeństwem wykonywał komes pałacowy. Pełnił on wicie funkcji związanych z administrowaniem i zarządzaniem dworem książęcym. W sytuacjach szczególnych, kiedy popełnienia przestępstwa dopuściły się osoby z najbliższego otoczenia książęcego, na niego spadał obowiązek ścigania przestępcy.

Już w starożytności, a także w średniowieczu, poważnym problemem i zagrożeniem dla gospodarki było fałszowanie czy też. psucie monet. Dlatego też bardzo wielkiego znaczenia nabrała funkcja minccrza. Jemu powierzano zarząd nad mennicą państwową, a poza tym do niego należało wiele czynności związanych z zarządzaniem dochodami książęcymi. Minccrzc ściągali daniny i cła dla księcia, sprawowali nadzór nad prawidłowym obiegiem monetarnym w państwie. Funkcje policyjno-- śledcze minccrza były oparte na uprawnieniach do ścigania i karania fałszerzy monet i osób naruszających system zarządzania sprawami skarbowymi. Mincerza zatem można traktować jako pierwowzór współczesnego policjanta skarbowego.

Bardzo istotną rolę w zarządzaniu państwem w dobie panowania Piastów odgrywali namiestnicy, którzy administrowali prowincjami. Uprawnienia namiestników były szerokie i obejmowały również sprawy bezpieczeństwa wewnętrznego prowincji.

F* Ite!ix iLibrary Reader

Historia Policji w Polsc..