36

B. Baraniak. Metody badania pracy, Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0. C h> WAiP 2009

Klaiyfiluga zawodów i speqalno4a jato narzędzie edukacjo rynku pracy    73

Wyodrębnione w strukturze pojęcia rozumie się następująco:

■    Wiedza oznacza wynik przyswojenia informacji poprzez uczenie się. Jest całokształtem faktów, zasad, teorii i praktyki powiązanych z dziedziną nauki lub pracy. W kontekście europejskich norm kwalifikacji wiedzę opisuje się jako teoretyczną lub/i faktograficzną.

■    Umiejętności oznaczają zdolność do stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu wykonywania zadań i rozwiązywania problemów. W kontekście europejskich ram kwalifikacji umiejętności określa się jako kognitywne (obejmujące myślenie logiczne, intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne (obejmujące zręczność i korzystanie z metod, materiałów i instrukcji.

■    Wyniki nauczania oznaczają określenie tego, co uczący wie, rozumie i potrafi zrobić po ukończeniu procesu uczenia się, które dokonywane jest w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji.

■    Kwalifikacje oznaczają formalny wynik procesu oceny i uznawania, uzyskany w sytuacji, w której właściwy organ stwierdza, że dana osoba osiągnęła wynik nauczania zgodny z określonymi standardami.

■    Kompetencje oznaczają udowodnioną zdolność korzystania z wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych, społecznych i/lub metodologicznych w sytuacjach związanych z pracą zawodową lub nauką oraz w rozwoju zawodowym i/lub osobistym. W kontekście europejskich ram kwalifikacji kompetencje określone są w kategoriach odpowiedzialności i niezależności.

■    Krajowe ramy kwalifikacji oznaczają instrument służący do klasyfikacji kwalifikacji zgodnie z zestawem kryteriów dotyczących określonych poziomów uczenia, który ma na celu integrację i koordynację krajowych podsystemów kwalifikacji oraz poprawę przejrzystości, dostępu, stopniowania i jakości kwalifikacji w oczekiwaniu do rynku pracy i społeczeństwa obywatelskiego.

■    Krajowy system kwalifikacji oznacza wszystkie aspekty działalności państw członkowskich związane z uznawaniem uczenia się i inne mechanizmy, łączące kształcenie i szkolenie z rynkiem pracy i społeczeństwem obywatelskim. Obejmuje on opracowanie i wdrożenie ustaleń instytucjonalnych i procesów związanych z zapewnieniem jakości, oceny i przyznawaniem kwalifikacji. Krajowy system kwalifikacji może składać się z systemów. podsystemów i obejmować krajowe ramy kwalifikacji.

Kwalifikacje specjalistyczne odnoszone są do specyficznych wymagań w zakresie „umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych umożliwiających wykonywanie wyspecjalizowanych zadań i pełnienia nietypowych funkcji zawodowych” (Nowacki, 2004, s. 116). Zadania specjalistyczne wyodrębnia się na skutek

+ *

- ♦ ^ ^1

74    Rozdnałi. Klasyfikacje,kwalifikacji kompetencjezawodow*

podziału pracy, który prowadzi do specjalizacji w zawodzie. Osiągane są w trakcie dokształcania i doskonalenia zawodowego (por. Symela, 1997; Baraniak 2001, s. 246).

Klasyfikacja Zawodów i Specjalności mimo zmian dostosowujących ją do realiów gospodarki rynkowej, nadal pełni ważne funkcje teoretyczne i praktyczne. Do nich należy:

■    ustalanie nazw zawodów;

■    tworzenie orientacyjnego układu badań struktury zawodowej społeczeństwa, zestawień statystycznych;

■    koordynowanie opracowań taryfikacyjnych;

■    ustalanie struktury zatrudnienia;

■    projektowanie kierunków kształcenia zawodowego i odpowiednich nazw dla zawodów szkolnych;

■    organizowanie orientacji, poradnictwa i doradztwa zawodowego.

Powyższe funkcje KZiS są pochodną charakterystyk, a aktualnie opisów zawodów. Dokumenty te przyjmują, że praca i role zawodowe pracowników (Symela, Bednarczyk, Figurski, 1994) powinny - wzorem innych krajów (Anglia, Niemcy, Włochy. USA) - mieć uniwersalny charakter, umożliwiający ich szerokie wykorzystanie np.: przez urzędy pracy, służby zatrudnienia, nauczycieli, poradnie wychowawczo-zawodowe, wyższe uczelnie, szkoły, a także uczniów projektujących swoją drogę edukacyjną. Dlatego opisy zawodów powinny być (Symela, 1997):

■    narzędziem pracy dla służb zatrudnienia i poradnictwa zawodowego oraz tworzenia systemu informacji zawodowej z wykorzystaniem techniki komputerowej;

■    podstawą do doskonalenia systemów zawodów, w tym szkolnych;

■    podstawą do tworzenia, modernizacji, doskonalenia i przekwalifikowywania się.

Struktura opisu zawodu zaproponowana przez Tadeusza Nowackiego (1999, 2001), a zmodyfikowana przez Barbarę Baraniak (2006) wyodrębnia następujące jego elementy:

Część 1. Zawód w ujęciu historyczno-perspektywicznym (wg Baraniak).

1.    Krótka historia zawodu (powstanie i rozwój).

2.    Funkcje zawodowe w rozwoju gospodarczym kraju.

3.    Charakterystyka społeczno-ekonomiczna zawodu.

4.    Perspektywy rozwoju opisywanego zawodu w warunkach dalszego rozwoju technicznego, szczególnie automatyzacji i komputeryzacji.

ibuk.pl /7IIIX