Przebudzenie i wzbogacenie życia. osobowego; różnorakie procesy „otwierania” umysłu i zmysłów ku światu i jego niezliczonym bogactwom, uwrażliwianie na problemy rodzące się dzięki międzyludzkim kontaktom, inspirowanie licznych i bogatych doświadczeń i uczuć, zachęta do refleksji nad własnym życiem — takie są wielkie zadania wychowawcze, które w świetle nowej wiedzy, jaką dziś mamy na temat człowieka, stają się zadaniami coraz większej wagi.
Trzeci teren operacyjny związany z kształceniem człowieka dotyczy integrowania go ze światem ludzkiej wspólnoty. Te problemy wydają się szczególnie ostre i trudne w naszych czasach.
Poczucie więzi między ludźmi kształtuje się w materialnym kontekście ich życia,“w procesach ich integracji dzięki realizacji zadań i celów wyraźnie określonych, a także dzięki wspólnocie doświadczeń. Pod tym względem duże znaczenie ma życie rodzinne i jego atmosfera, środowisko społeczne, grupa rówieśnicza — zdolne do kształtowania postaw zarówno adaptacyjnych, jak i negatywnych. Ważną rolę odgrywa także środowisko pracy zawodowej. Poświęca się coraz więcej studiów i badań tym różnorodnym czynnikom i można stwierdzić, że poczucie międzyludzkiej wspólnoty może wynikać ze świadomego działania w dziedzinie organizacji warunków pracy.
Ale rola tych wszystkich czynników nie wyjaśnia całkowicie poczucia wspólnoty doznawanego w ludzkim doświadczeniu. Tego rodzaju wspólnota kształtuje się oczywiście podczas działalności organizowanej w ramach danego życia i warunków, jakie wyznacza. Ale kształtuje się także pod wpływem bardzo różnych czynników, takich jak doświadczenia osobiste — przede wszystkim uczuciowe — związane z historią, kulturą., sztuką i z wyobrażeniami na temat, przyszło^. .
ści. - ■ >uiibTYk ■ ;
Z tego punktu widzenia również i wspólnota mię-j dzy ludźmi nie jest jedynie produktem <warunkó\^ i stosunków istniejących: 'kształci, się także.- dzięki atmosferze wytworzonej przez tradycję ...historyczną i przez sztukę. .Wychowanie historyczne i ,wychowa^ nie estetyczne stają się ważnymi, sposobami-kształtowania tego- poczucia wspólnoty, ograniczania , instynkt tów agresji, jakie pojawiają się u istot osamotnionych-, żyjących w atmosferze zagrożenia. Te dwa,typy wychowania mające swój udział w kształtowaniu poczuj cia wspólnoty rozbudzają i rozwijają w jednostce żyr, cie wewnętrzne i osobiste doświadczenia. ,;n, ,; , ty .
Wreszcie zajmijmy się czwartą dziędzinąt działalno- A ści wychowawczej. Obejmuje ona problemy., wynika- j jące z intensywności życia i ze sposobów;;, doświadczania- świata i samego siebie, z dynamiki, działania i przeżywania. Są to wielkie problemy sposobu bycia; ■ stylu życia człowieka. Z pewnością zadania wychowawcze są tu trudniejsze do sprecyzowania i do-reąli- . zacji. Ale trzeba zdawać sobie sprawę z icły znaczę^ nia, stąd konieczność ukazania ich w programieyryj chowawczym. ,'Pto-u?'
Jak można przywrócić człowiekowi radość życia, poczucie jego wartości, przeżycie sensu •, istnienia,, urok zaangażowania? Jak można przywołać osobowość ludzką do życia intensywnego? Są to — z pęw;-nością — najtrudniejsze pytania wychowawcze. <>
Możemy się zawsze odwołać do wielkich idei. ,Ąle nie zapominajmy, że postawa, z którą mamy ^walczyć, jest właśnie szczególnie oporna na wielkie hasła; ^lqT żerny operować argumentami z zakresu poglądu Jj świat, ale nie powinniśmy zapominać, iż przed,;w3e^, ’ kami, w średniowieczu, mimo nauk Kościoła i ppęiech.
io* 307 a
306