Fitopatologia leśna (39)

Jeżeli pierwszego gospodarza określimy symbolem X, a drugiego symbol Y, można grzyby rdzawnikowe scharakteryzować za pomocą poniższego z-wienia (Smith 1970):

i rozwojowe	Typ zarodników	Utwór skupiający zarodniki	Cospodi
0	piknospory	pycnium (spermogonium)	X
I	ecjospory	accium	X
II	urediniospory	uredinium	Y
III	teliospory	telium	Y
IV	basidiospory	probasidium	Y

Jest wiele gatunków grzybów rdzawnikowych powodujących poważne eh; by drzew i krzewów leśnych. Z rodziny Pucciniaceae należy tu wymienić ro' Puccinia i Gymnosporangium, z rodziny Cronartiaceae - rodzaje Cronartium i docronartium, z rodziny Coleosporiaceae - rodzaje Coleosporium i Chrysonł z rodziny Melampsoraceae - rodzaj Melampsora, a z rodziny Pucciniastrace rodzaje MelampsoreUa i Melampsoridium.

Klasę Basidiomycetcs dzieli się na dwie podklasy: Tremellomycelidae i A comycetidae. Ich owocniki mają charakter gymnokarpiczny (zarodniki po^-na odsłoniętych częściach owocnika i oddzielają się czynnie od podstar W pierwszej podklasie owocniki bywają żelatynowate, woskowate lub sr a wytwarzane na nich podstawki są podzielone albo ścianami podłużnymi, ścianami poprzecznymi (rys. 18 b, c). Natomiast grzyby z drugiej podklasy ; twarzają owocniki o innej konsystencji niż wyżej wymienione, a ich pods;^; nie są podzielone (rys. 18 a, d).

Podklasa Tremellomycetidae - pewne znaczenie dla fitopatologii leśnej tu dwa rzędy: Tremcllales (podstawki podzielone podłużnie na cztery komó i Auriculariales (podstawki poprzecznie podzielone). Do pierwszego z nich czarny występujące na martwym drewnie rodzaje Tremella, Exidia i inne, do giego również przeważnie grzyby saprotroficzne, ale niekiedy także słabo p żytnicze (np. rodzaju Auricularia), tworzące żelatynowate owocniki. Dość nym gatunkiem jest Auricularia auricula-judae, o owocnikach podobnych ucha, pasożytujący niegroźnie na niektórych roślinach drzewiastych, np. na’ czarnym.

Rys. 22. Tworzenie się podstawki typowej (wg Hcalda):

a - dikarionowa komórka podstawkotwórcza, b - kariogamia, c - podział redukcyjny, d - dalszy podział jąder i wytworzenie się na szczycie , komórki podstawkowej sterygm (podpórek), e - tworzenie się na sterygmaclij zarodników podstawkowych, J /-dojrzała podstawka z zarodnikami podstawkowymi! (/) na stcrygmach (2)

-J

1    - zarodnik podstawkowy,

2    - pierwotna haploidalna grzybnia,

3    - haploidalna (względna) faza konidialna,

4    - tworzenie się fazy diploidalnej (sprzążki),

5    - diploidalna faza konidialna,

6    - wtórna (diploidalna) grzybnia ze sprzążkami,

7    - komórka podstawkotwórcza (po kariogamii),

8    - stan rozwoju podstawki po podziale redukcyjnym i jednym zwykłym podziale jąder,

9    - dojrzała podstawka z zarodnikami podstawkowymi

Podklasa Agaricomycetidae - ma wyjątkowo wielkie znaczenie dla fitopatolo-gii leśnej. Podstawki są tu, jak już wspomniano, niepodzielone, przy czym na ich szczycie formują się przeważnie po 4 jednokomórkowe zarodniki podstawkowe, wsparte na podpórkach (sterigma). Zarówno podstawki tego typu, jak i powstające na nich zarodniki podstawkowe nazywa się często (w przeciwieństwie do tychże tworów u Urediniomycetes i Ustilaginomycetes) typowymi. Sposób ich powstawania jest przedstawiony na rysunkach 22 i 23. Nieco odbiegają od tego schematu grzyby z rzędu Dacrymycetales (podstawki rozwidlone; rys. 18 a), nadrzewne saprotrofy wytwarzające owocniki bardzo zróżnicowane morfologicznie, barwy pomarańczowej i konsystencji żelatynowatej.

Dla wielu kolejnych rzędów w tej podklasie duże znaczenie diagnostyczne ma występowanie lub brak na ich strzępkach tzw. sprzążek (twór specyficzny dla wyższych podstawczaków), mających kształt bocznych uwypukleń w miejscach występowania przegród poprzecznych. Budowa hymenium podstawkowego (warstwy rodzajnej podstawkowej; rys. 24) jest ważną cechą służącą do rozróżniania tych grzybów. Często bowiem wśród warstwy podstawek rozmieszczone są twory sterylne o mało znanej funkcji, jak cystydy, grubościenne pseudofyzy, zygzakowato ukształtowane dendrofyzy, zawierające olejowato-żywicowatą sub-stancję gleocystydy, szczecinki (setae), czy czopowate twory strzępkowe. Wreszcie należy też zwrócić uwagę na strukturę nibytkanki owocnikowej. Może ona ^być monomityczna (jak u Agaricales), ale często bywa bardziej złożona, miano-wicie dymityczna lub trymityczna. U owocników występujących w niektórych ^rzędach można wyróżnić warstwę powierzchniową lub korową, miąższ i hyme-nofor (rys. 20). Wiele z nich jest popularnie zwanych hubami. Biorąc pod uwagę ⁿiektóre punkty widzenia Webstera (1970) [„...organizmy nie klasyfikują się sa-®^{e> cz}yni to człowiek w celu łatwiejszego powoływania się na nie. W idealnym Przypadku schemat klasyfikacyjny powinien przedstawiać stosunki naturalne, ® rozpatrując układy grzybów na podstawie ich naturalnych stosunków pokre-enstwa mikolodzy nie są zgodni co do wagi, jaką należy przypisywać kryte-¹¹¹ dostępnym w tvm 7aWrp<iip ”1 nr7vimniemv za Kirkiem i in. (2001) poniż-

—    uww;iiiKai;ii jcuiiuiu^iiywu, a waiuu mwi uułv —