Fitopatologia leśna (82)

3. Zgorzel siewek

Patogen: różne grzyby

Zgorzelą siewek określa się chorobę młodych siewek (a także kiełków), któ-powodowana przez grzyby. Odpowiada ona rosyjskiej nazwie „poleganie^ cew”, niemieckiej „Umfallkrankheit” i angielskiej „damping-off”. ZgonJ wek poraża wiele gatunków drzew iglastych i liściastych oraz roślin zi? Siewki roślin drzewiastych ulegają jej od chwili wykiełkowania aż do nie ' go czasu po wzejściu. Jest ona groźna w szkółkach leśnych, a niekiedy 1 w sztucznych siewach odnowieniowych i w samosiewach. Występuje w um? wanej strefie klimatycznej całego świata. Reprezentuje zjawisko tak ważne t¹ resujące, że poświęcono mu tysiące prac naukowych.

Symptomatologia. Przy wczesnym porażeniu kiełki drzew w ogóle nie u' ją się na powierzchni gleby; albo wcale się nie wytwarzają, albo czernieją i rają w ziemi. Jest to według Ten Houtena (1939) tzw. zgorzel przedw bądź preemergencyjna. Jeżeli kiełki czy siewki zostają zaatakowane dop' ich ukazaniu się na powierzchni gleby, mówimy o zgorzeli powschodowełJ postemergencyjnej. W ramach tej ostatniej wyróżnia się z kolei zgorzel no ną oraz zgorzel późną (Hartley, Merrill, Rhoads 1918), przy czym przez p' szą rozumie się chorobę występującą do 3 tygodni po wzejściu siewek, a drugą - chorobę występującą później, lecz najdalej do około szóstego tyg; po wzejściu. Choroby siewek w szkółkach i poza nimi występują także po tym tygodniu od wzejścia, lecz mają wtedy inny charakter, mianowicie nie wadzą już do przewracania się siewek, natomiast powodują gnicie korzenił nięcie. Przykłady takich chorób są omówione osobno.

Do objawów zgorzeli powschodowcj na siewkach iglastych i liściastych: ży sczernienie korzenia głównego i daleko idące zniszczenie korzeni bc wskutek czego chore osobniki wyciąga się z gleby łatwiej niż zdrowe, tk można zauważyć przewężenie i poczernienie łodyżek u nasady i przewr* siewek w końcowym etapie choroby (rys. 39). Podczas wilgotnej pogody ne siewki przewracają się i szybko gniją, natomiast w czasie suchej - tylko chają i całkowicie brunatnieją. U siewek liściastych pojawiają się zwykle nf liścieniowej części łodyżki i na liściach brunatne lub czerwonawe, niek~ plamy (o rozmytych brzegach i rozszerzające się) często zlewające się (rys.^

Siewki ginące od podwyższonej temperatury (w czasie upałów) różnią glądem od siewek, które uległy zgorzeli, gdyż mają pierwsze liście zwimęl w całości jednolicie przebarwione na brunatno, a ich ponadliścieniowa) (plumula) jest zmarniała i pozbawiona zawiązku pączka szczytowego. siewki porażone przez grzyby zgorzelowe mają zwykle pierwsze liście' wane, równe, przebarwiające się od szczytu i brzegów, przy zachowaniu; stosunkowo długi okres normalnie zielonego zabarwienia części nasad* sto nietkniętą plumulę i choćby słabo wykształcony pączek na szczycie^)

Etiologia. Sprawcami zgorzeli siewek w różnych częściach świata i kjj różne grzyby. W środkowej Europie główną rolę zdają się odgrywać gjr dzaju Fusarium (Hyphomycetcs, Hyphomycetales), przede wszystkim F. rum Schlecht. oraz gatunek Rhizoctonia solani Kiihn (Hyphomycetes, Ai cetciles), który po znalezieniu jego podstawkowej formy owocowania Im zwany Thanatephorus cucumeris (Bcisidiomycetes, Tulasnellaleś). Z kolei

C

Rys. 40. Zgorzel siewek buka spowodowana przez Phytophthora cactorum (wg Hartiga):

a - siewka buka z porażonymi liścieniami i pierwszymi liśćmi, h - mikroskopowy przekrój poprzeczny przez porażony liść:

1    - skórka liścia,

2    - miękisz asymilacyjny,

3    - oospory patogena,

4    - komórki szparkowe,

5    - trzonek konidialny,

6    - dojrzale konidium (lub zarodnia ptywkowa),

7    - młode konidium (lub zarodnia ptywkowa)

Hfy wymienić inne gatunki rodzaju Fusarium, np. F. culmorum (W.G. Smith) Bp^0,1 £ sol cm i (Martius) App. et Wollenw. oraz Cylindrocarpon destructans Scholten. (Hyphomycetes, Hyphontycełales), Phoina lineolata Desm. (Coe-Sphaeropsidales) i inne. Występowanie tradycyjnie przytaczanych ręcznikach fitopatologii leśnej sprawców z klasy Oomycetes i rzędu Pero-j_ak Pythium debaryanum Hesse, Phytophthora cactorum (L. and C.) Wsztrl * 'ⁿ’’ ^na^'^era ostatnio znaczenia z powodu powszechnego stosowania TF^łkach leśnych sztucznego nawadniania.

Biologią zgorzeli zajmowali się w Polsce Garbowski (1936), Zaleski i Siera-fip.0939), Kozłowska (1962), Gierczak (1963), Mańka i Gierczak (1971, ly* ^lnni. Z krajów sąsiednich najwięcej informacji pochodziło z ZSRR (Ja-1971, Wedernikow i Jakowlew 1972, Żurawlew i Sokołow 1969 i in.), -osłowacji (Urosević 1963, 1971) i NRD (Kluge 1971, Tesche 1968, Tesche