klsti149

klsti149



176


K. MOSZYŃSKI’. KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

przezeń z obcych początków i 3) przejęte w gotowej formie z rąk •obcych.

185. Zajmijmy się nieco kategorją drugą, gdyż na rozwoju ra-deł i sochy da się bardzo dobrze zilustrować. Otóż jest rzeczą zajmującą, że w okolicach leśnych, gdzie dokoła mieszkańców „rośnie na drzewach cały szereg gotowych form*, gdzie obfite są kształty „sa-mourodzone", jak mówią nasi chłopi, lud w wysokim stopniu wyzyskuje te formy dla swoich celów. Wiemy, iż taki np. Poleszuk, przechodzący przez las, nie mając nic lepszego do roboty, zawczasu wypatruje sobie na drzewach jarzma, motyki, części sochy i t. p. Wyzyskiwanie przez lud kształtów już gotowych, a niechęć do ich wytwarzania pracą rąk dała nawet powód do bardzo charakterystycznej i szeroko znanej anegdoty o wieśniaku, który, znalazłszy jarzmo na dębie, lecz nie będąc pewny, czy będzie pasowało na karki jego wołów, wciągnął te zwierzęta na drzewo i gałąź do nich przymierzył. Popęd do wy-zyskiwywania samorodnych kształtów można bardzo pięknie wyka-~ zać" na rozlicznych odmianach polskiego^ radła ramowatego: w jecT-nych-nkplicach widzimy płóz zrośnięty ze słupicą (fig. 133), gdzie in-dzigj-^=_4>łQg z rękojeściąl[ngrT3?7ptu~rów3zie^TaAvet i rękojeść fału-' pićą.„są wyrobione wraz z płozem z jednej sztuki (fig. 135) etc. Na takich drogach może dojść niekiedy do znacznych”udoskonaleń i te właśnie wypadki szczególnie są dla nas zajmujące. Widzieliśmy więc np. wzdłuż południowych granic Polesia, w północnej Chełmszczyźnie, na Wołyniu i Ukrainie radło rylcowe typu jak na rys. 129. Ponieważ zaś w okolicach leśnych lud dość często wyrabia z młodych drzewek, wykopanych z korzeniami, płozowato wygięte przedmioty, więc dzięki temu nawyknieniu, oraz dzięki popędowi do wyzyskiwania kształtów samorodnych, wspomniane radło mogło się bardzo łatwo uprościć^ przybierając zamiast kształtu —J kształt    Grządziel, rękojeść

i rączka są tu utworzone z jednego kawałka, przyczem grządziel jest pniem drzewka, a rękojeść — korzeniem. Ale każde drzewo ma przecież więcej korzern niż jeden; więc przy wyrobie takiego radła z bezwzględną koniecznością musi się zrodzić pomysł pozostawienia drugiej rękojeści; wszak jest ona już gotowa i człowiek musiałby ją za każdym razem niszczyć. Wprawdzie i tego rodzaju bezmyślności znane są etnografom, naogół jednak nie występują one zbyt często. Gdy chodzi o nasze narzędzie, udoskonalenie - jak za tem przemawiają względy etnogeograficzne — najprawdopodobniej istotnie miało miejsce; dzięki niemu to właśnie radło podlasko-poleskie (fig. 127), rozwijając się z graniczącego z nim od południa jednoręcznego radła rylcowego (porówn. fig. 129), zostało zaopatrzone w dwie rękojeści. Bezpośrednim powodem udoskonalenia byłaby więc tu 'Ja kość no-w o u ż y t e g o m a t e r’j alTn--- -------------


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
klsti100 120 {. Moszyński: kultura ludowa słowian 133. Pewien odpowiednik dla zasięgu okrzyku a skii
klsti102 122 k. Moszyński: kultura ludowa słowian środkowo-południowego Polesia, we wsi Hlinnem, na
klsti104 124 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN W obrębie Słowiańszczyzny występują głównie dwie r
klsti115 186    K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN ułów,, umieszczanych w rozsypce
klsti117 138 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN tylko do rozpoczęcia hodowli roślin. Choć więc na
klsti123 144 t. Moszyński: kultura ludowa słowian gólności na rozległych przestrzeniach południowej
klsti125 146 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN jiej sztuki drzewa, zajmowały oddawna widły złożon
klsti129 152 i. Moszyński: kultura ludowa słowian że spotykały się w starożytności w południowej Eur
klsti131 156 i. Moszyński: kultura ludowa słowian słowiański". Naogół biorąc, głównem jego gnia
klsti136 102 l. Moszyński: kultura ludowa słowia wszędzie powtarzają się najdokładniej wszystkie szc
klsti141 168 K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SLOWIA deskę, przytwierdzoną z prawej strony g-rządzieli
klsti143 170 K. MOSZYŃSKI! KULTURA LUDOWA SŁOWIAN 147. Pług jednoręczny. Kaszuby (odkładnicy na odry
klsti145 172    K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN nocna granica sabana leżała w XV
klsti151 "178 L. MOSZYŃSKIl KULTURA LUDOWA SŁOWIAN Po tej dygresji, rzucającej nieco światła na
klsti159 186 i. Moszyński: kultura ludowa słowian ma nadzwyczaj obszerny zasiąg w obrębie Słowiańszc
klsti161 188 C. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN w Polsce i to zarówno w Polsce rdzennej, iak i na
klsti177 204 [. Moszyński: kultura ludowa słowian myśli kapicowy cep zachodniolitewski, powiadają o
klsti179 2Ut)    K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN nocno-wschodnio-europejski. w E
klsti187 214 K. Moszyński: kuLtura Ludowa sŁowIań w Europie obejmuje Anglję, Niemcy i kraje alpejski

więcej podobnych podstron