klsti187

214

K. Moszyński: kuLtura Ludowa sŁowIań

w Europie obejmuje Anglję, Niemcy i kraje alpejskie. Hoduje się go także na skrajnej północy i południu naszego lądu (Skandynawja, Grecja), mniej — w Iberji. Poza Europą występuje w Afryce (Abi-synja). W Azji południowej (Indje) przed laty podobno zupełnie nie był znany; w Azji wschodniej (Chiny), sądząc ze słów W. Wagnera, nie sieją go jeszcze i dzisiaj. — Pewnych znalezisk kopalnych H. distickum w Europie z czasów dawnych — brak. Narazie tyle tylko mniej więcej wiemy, że południowa Europa zapoznała się z nim najpóźniej około N. Chr. Co do starożytnego Egiptu, to jedni autorzy zaprzeczają, aby w tym kraju w najdawniejszych czasach uprawiano obchodzący nas gatunek, inni znów twierdzą wręcz przeciwnie. Krótko mówiąc, dzieje H. distiehum przedstawiają się, jak na dziś, zupełnie niejasno. I wcale dziwnie wygląda w świetle dotychczasowych wiadomości informacja H. C. Schellenberga, który znalazł to właśnie zboże w starych, neolitycznych warstwach słynnej przedhistorycznej osady w Anau w zachodnim Turkiestanie.

215. Zasięgi różnych gatunków pszenicy dają w obrębie Słowiańszczyzny obraz bardziej urozmaicony i pod względem etnograficznym ciekawszy, a zarazem przejrzystszy niż zasięgi gatunków jęcżmion. Przytem gatunków i odmian pszenic jest więcej niż gatunków oraz odmian jęcżmion i mają one naogół bezporównania większe znaczenie dla dzisiejszej gospodarki ludowej.

Najrzadziej chyba sianą przez Słowian pszenica jest samopsza (Triticum monococcum L., fig. 194). Osobiście nie spotkałem jej po wsiach nigdzie; także zbiór zbóż, przywieziony w r. 1928 przez p. J. Obrębskiego z Bułgarji i krajów sąsiednich, nie-zawiera ani jednego okazu. W zgodzie z tern bardzo gruntowna i szczegółowa monografia pszenic J. Percivala (1921) nie zna samopszy z Bułgarji i Serbji, podaje zaś ją — gdy chodzi o kraje słowiańskie -- tylko z Hercegowiny i Macedonji. W innych jednak źródłach czytamy o występowaniu tego zboża w Dalmacji, Serbji i Bułgarji. Schmalhausen świadczy, że i na Małorusi samopsza zrzadka się przytrafiała. Także w Polsce miała być dawniej dość często siewana. Poza Słowiańszczyzną można ją spotkać tu i owdzie w Siedmiogrodzie, na Węgrzech, w Austrji, Szwajcarji, Niemczech, Belgji, Francji, we Włoszech i w Grecji; na większą skalę jest siewana tylko w Hiszpanji. Z Azji, wyjąwszy cząstkę płd.-zachodnią oraz z Afryki dawnej i współczesnej, wyjąwszy płn.-zachód, nie znam jej dotychczas zupełnie. Uprawa tego zboża datuje w Europie i na zachodniein wybrzeżu Anatolji od neolitu, przy-czem w niektórych krajach (gdzie obecnie Bośnia, Węgry) była w neolicie bardzo rozpowszechniona.

Samopsza zajmuje pod względem biologicznym i systematycznym zupełnie odrębne stanowisko śród pozostałych pszenic uprawnych: jest od nich morfologicznie bardzo różna i nie daje z niemi