klsti157

184

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUÓOWA SŁOWIAN'

w Hiszpanji, a z drugiej — w Chinach etc. Są to poprostu zwielokrotnione grabie. Odmiana wyobrażona na rys. 156 i 163 ma bardzo rozległy zasiąg w Europie, przyczem trapezowaty kształt, dzięki zwężeniu odległości dzielącej przednie końce dwu bocznych beleczek, często przechodzi w trójkątny. Spotykamy tego rodzaju trapezowate lub trójkątne brony u tureckich Gagauzów, tu i owdzie w Rumunji, na Węgrzech i u Słowian bałkańskich, a następnie— poprzez Austrję aż do Bawarji (do gór smreczyńskich). Powtarzają się one i dalej na zachodnich krańcach Europy, we Francji, w Anglji etc. Nie są, jak się zdaje, typem czystym. Za punkty wyjścia dla tych narzędzi, na> leży, być może, wziąć z jednej strony brony poprzeczno-słupkowe prostokątne w rodzaju wyobrażonej na tabl. VIII, 1, zaś z drugiej — brony tr_óikątne bez słupkowe, które w okazach zupełnie prymitywnych można dziś jeszcze spotkać u dobrudzkich Bułgarów (ob. fig. 157)'. Ostatnie odpowiadają pewnym bronom, używanym na dalekich wschodnich rubieżach Eurazji, w niektórych okolicach Chin. f Prawdopodobnie mamy tu do czynienia z narzędziem bardzo starem.

192. Brony podłużno-słupkowesa znane na ziemiach sło-wiańskich w dwu głównych odmianach. Jedna z nich przedstawia formę mniej lub więcej zbliżoną do regularnej kraty i pod tym względem przypomina nieco bronę laskową. Jej głównym regjonem rozpo-^ wszechnienia są jx>łnocno - wschodnie Niemcy; najprawdopodobniej stamtąd przedostała się do niektórych okolic północno-wschodniej Polski, gdzie częściowo wyparła lub wypiera bronę laskową. Podobne brony są oddawna fabrycznie wyrabiane na Wielkorusi; N. S. Popov opisuje je już w r. 1813 z gub. permskiej; ale w Rosji zęby wbijane są w miejscach skrzyżowania się beleczek podłużnych z poprzecznemi; to samo widzimy i w Rumunji, gdzie również brony omawianego tu rodzaju są znane. Naogół wszelkie te beleczkowe brony w kształcie regularnej kraty zdają się być nowszego pochodzenia; wynikały w różnych krajach niezależnie od siebie, częściowo tylko opierając się co do ogólnego kształtu, ilości zębów i beleczek o tradycje dawnej brony laskowej. W związku z tern są to formy pod względem etnograficz-t nym najmniej zajmujące.

I 193. Zupełnie inaczej przedstawia się odmiana jarzemkowa, 1 wyobrażona na rys. 162 i 164; należy ona do jednej z najbardziej in-¹ teresujących. Charakte^ysty^/ng joj noohą jest m, i. jarzemko, łączące ^ przednie końce obu bocznych beleczek; po jarzemku tern biega zwy-kltPimchoma_wić żelazna lub drewniana, służąca do zaprzęgania narzędzia; beleczki środkowe pospolicie nie dochodzą przedniemi końcami do jarzemka! Ta oryginalna” i bardzo charakterystyczna brona

¹ Jakieś trójkątne brony z drewnianemi zębami widział też A. Betzholdt u Tatarów nad morzem Azowskiem. Być może jednak były to brony słupkowe.