klsti488

516

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

dzenie w starej chacie mieszkalnej we wsi Peleniach w powiecie sza-wolskim (§ 562 i fig. 477, a).

460. Ognisko najstarszej chałupy w okolicy Zagrzebia, Chorwacja (porówn. fig. 455). Fot. prof. dr. M. Gavazzi.

Sporadycznie spotykamy prymitywne otwarte ogniska i na ziemiach Słowiańszczyzny zachodniej. Tak np. w „Mitteilungen des Ve-reins fur Kasehubische Volkskunde“ (t. I, r. 1910, str. 195) opisał J. Gulgowski chałupę słowińską z okolic, położonych między jeziorem Łebskiem a morzem, czasowo zamieszkiwaną przez rybaków. Chałupa miała wejście od ściany węższej, za wejściem — przedsionek, a w głębi właściwą izbę mieszkalną. Wewnątrz tej izby mn. w. pośrodku znajdowało się czworoboczne niskie ognisko, ułożone z kamieni; naniem stały trójnogi a nad niem wisiał kocieł. Pospoliciej używane są kamienne ogniska w pewnych okolicach gór karpackich na pograniczu słowacko - małopolskiem; składają się zaś tam z wielkich kamiennych płyt, spoczywających na nóżkach z głazów.

Analogiczne do wyżej opisanych są otwarte ogniska Słowian południowych. Mają one przeważnie kształty czworoboku, obłożone-go kamieniami lub ujętego między drewniane ciesie; albo też są całkowicie ułożone z kamieni, czy też z kamieni i gliny, poczęści obstawianych deskami (ob. np. fig. 460). Aby otrzymać więcej miejsca pośrodku mieszkania, ognisko bywa (w Bułgarji, w Czarnogórzu i t. d.) przysuwane ku jednej ze ścian domostwa. Widujemy to nawet w prymitywnych jednownętrznych chatach. Przysunięte do ściany ogni-sko stanowflTTpbdobno regułę w tak zwanych brvn arach, to iest zrębowych domach północno-zachodniej^ Słowiańszczyzny bałkańskiej.

535. W wielu krajach bałkańskich wytworzył się dzięki temu przysunięciu otwartego ogniska do ściany ^rodzaj __k_o minka. Powstał on, podobnie jak u ludów tureckich (w Azji i Europie), u kaukaskich oraz romańskich, przez dodanie komina nad ogniskiem, zaś w budowlach drewnianych przez zabezpieczenie, prócz tego ściany, przy której płonie ogień, zapomocą glinianej polepy lub muru. Takie przyścienne ognisko z kominem zwie się u tureckich ludów Azji czuwałem (ćuvał), u Ozerkiesów na Kaukazie — fagu; romańskie ludy