klsti484

5J2

k. Moszyński: kultura ludowa słowIan

jące górny oeap, nie mające zaś zupełnie* progu. Wszystko wskazuje, że, zgodnie z samą konstrukcją zrębowej ściany, osobny próg był przy takiej konstrukcji zupełnie zbędny. Brak progu oraz górnego ocapu widzimy i w zrębowych budowlach fińskich (fig. 457), w prymitywnych, do tegoż typu należących spichrzach szwajcarskich, ałtajskich etc. Ponieważ jednak nazwa próg właściwa jest wszystkim Słowianom, oddawna poświadczona i niewątpliwie prastara, i ponieważ ta nazwa znaczy „(przedmiot) rozpierający", stąd więc prosty wniosek, że pierwotni Słowianie niegdyś, kiedy ta nazwa powstała i rozpowszechniła się, musieli znać inne drzwi niż te, jakie charakteryzują typową prymitywną budowlę zrębową; innemi słowy nie mieszkali w budowlach zrębowych, zaopatrzonych w drzwi podobne do wyobrażonych na fig. 457.

531.tZarówno wielkie drzwi stodół, jak i małe innych budowli gospodarskich, są sporządzane z desek, przybitych do sponów^Spony , zaśHbywają wpuszczane w^olmacający się słup, j^wany Fie^runein?

ykle dolnym czopem w odpowiedniem gnieździe,

Biegun spoczywa

górą zaś albo również ma czop i'odpowiednie dla niego gniazdo w ścianie (czy w odrzwiach), lub też jest ujęty w żelazną albo drewnianą kunę, to jest rodzaj klamry, wbitej w ścianę, względnie do niej przybitej. Niekiedy biegun jest niewielki i bywa wpuszczony w słup nieruchomy (ob. fig. 430). Drzwi na biegunach posiadają pospolicie gospodarskie budowle u Słowian, zamieszkuiących_.Polskę^ oraz u sąsiadujących z nimi od południa i od wschodu. Ale i drzwi dawnych domostw mieszkalnych bywały _nabiegunach, choć obecnie wszędzie rozpowszechniła^snT konstrukcja na zawiasy. Zajmujące jest, że w niektórych okolicach Polski spotykamy zawiasy całkiem drbwniane. Są one przybite po jednym górą i dołem do drzwi oraz odpowiednio również po jednym górą i dołem do odrzwi. Przez tuleje wszystkich czterech zawiasów jest przeprowadzony długi drewniany pręt, na którym zawiasy się obracają jak na osi.

Drzwi obracane na czopach biegunów, jakie widzieliśmy u Słowian północnych a które znają również Słowianie południowi, są niezmiernie rozpowszechnione i w krajach poza-słowiańskich oraz pozaeuropejskich. Na Bliskim Wschodzie, w Azji, konstrukcja ta była znaną już co najmniej na 3 tysiące lat przed Chr. Według Luschana dostała się ona wraz z t.. z w. tembą o płaskim dachu z Azji do Afryki, gdzie też uległa znacznemu rozpowszechnieniu. Dodajmy, że dawnośó jej i zasiedziałość w Europie poświadczają między innemi kopalne znaleziska stępie drzwiczkowych (§ 75).

(w Karpatach ruskich i polskich spotykamy tu i owdzie dość zajmujące odrzwia. Są one ustawione nie pionowo, lecz pochyło ku środkowi (lig. 458). Podobnie pochyłe odrzwia znamy np. z modelu**