klszesz160

922 l LUDOWA SŁOWI.

Fig. 148. Dziewczyny z serbsko-macedońskiego pogranicza. 1., 2., 4. i 6. są przybrane w charakterystyczne wełniane kilimowate zapaski. Okolice m. Skopie (8. i 5. — ok m. Bitol i ok. m. Prizren). Posebna Izdanja Etn. Muz. u Beogradu zesz. 1, r. 1930, tabl. 16 fig. 1.

Słowian północnych (porówn. m. i. po!, grzywna) 'określoną wartość pieniężną’lub'(pieniężną) karę’. Nazwa monisto przetrwała do stosunkowo niedawnych czasów w dość zmienionym zresztą znaczeniu u (zniemczonych już dziś) Połabian; poza tym spotykamy ją dziś jeszcze w rozumieniu pierwotnym bardzo pospolicie na Małorusi (mony sto, lub z metatezą, na my sto), rzadziej zaś na Wielkorusi i w Bułgarii¹. Etymologicznie oba wyrazy nawiązują do 'szyi’ względnie 'grzywy (w prastarym rozumieniu szyi, karku)'; inaczej mówiąc oba tłumaczą się dosłownie: 'naszyjnik’ (porówn. np. sta-roind. griva 'kark’, many a 'szyja, kark').

Naszyjniki ozdabiają czy ozdabiały tu i owdzie u Słowian nie tylko kobiety lecz i mężczyzn, a nawet konie i inne zwierzęta. Tak np. w samym początku wieku XIX Górale tatrzańscy nosili go Kibice, tj. rodzaj naszyjnika złożonego z kilkunastu sznurków różnobarwnych okrąg łych szkiełek nie jednakowe; wielkości a spiętego pod bro dą za pomocą kamienia z o tworkami, przez które prze ciągnięto owe sznurki, albo też za pomocą mosiężnej sprzączki, spoci jakiej kilka takich łańcuszków „suto" spadało na piersi; przy łańcuszkach wisiały „czasem u dołu kamyki różnego kształtu, różnej farby i rozmaitych zabobonnych znaczeń". Sam zaś widziałem przed kilku laty w Bułgarii konie wiejskie przy codziennej pracy ² ozdobione na szyi poza uszami kilkoma nizankami kolorowych paciorków (w okolicy na północ od Rodopów napotkałem też woły przybrane w wisiorki nizane z kolorowych paciorków i umieszczone na czole poniżej rogów, a więc tworzące coś w rodzaju naczolnika kobiecego opisanego niżej).

Naszyjniki używane przez Słowian sporządzane bywają z monet, ze sztucznych pereł tj. paciorków_? z korali, z bursztynu itd. Bursztyn, od dawna znany na Słowiańszczyźnie północnej, widujemy dziś u ludu niemal wyłącznie na północy (na Wielko-, Biało- i Małorusi, u Polaków itd.); poza tym, o ile mi dotychczas wiadomo, zdarza się on rzadko lub nie występuje wcale. Niekiedy, jak to bywa na wi-łebskiej Białorusi, cały naszyjnik jest z paciorków, a tylko w dolnym jego zgięciu lśni pośrodku samotny bursztyn.

Naszyjniki z korali prawdziwych lub naśladowanych spotyka

Fig. 149. Kilimy małoruslde: 1. i 2. z Małorusi płn.-zachodniej wzgl. zachodniej, 3. z Małorusi środkowej (bliższa proweniencja nie określona). Materiały po etnografii t. 3, Leningrad 1926, s. 33 fig. 18 i 19, s. 29 fig. 10.

się głównie u Słowian zachodnich, poza tym — już rzadziej — poprzez zachodnią Ruś aż do tubylców południowego Uralu, choć u ostatnich korale znajdują zastosowanie przeważnie lub wyłącznie nie

W Polsce jest nazwa wsi: Manisty (pow. mogilnicki ok. Trzemeszna, Poznańskie), urobiono ją jednak najpewniej od gwar. m ani sta 'karczmarz (•*- sekciarz

mennonista)’. * Widziałem je na gościńcu ciągnące wóz gospodarski.