klszesz327

1252 K. M08ZTŃSKK KULTURA LUDOWA SŁOWI

Fig. 292. Pasterz słowacki z okolic miejscowości Detva, E od Zwolenia w Karpatach, grający na fujarze jak na fig. 293 i 294. Podobne narzędzia są używane pod miejscowościami Bańska Bystrica, Zvolen, Detva, Modry' Kamień. — Fot. doc. dr A. Vaclavik.

dmuchania — głębokość cewki, co wpływa na zmianę wysokości dobywanych dźwięków. Jak widać z powyższego, piszczałka o ruchomym zamknięciu wylotu jak na fig. 278 nie ma (i mieć nie może) ustalonej skali tonów; dźwięki, dobywane z niej, bywają —- w granicach jej ambitusu — najprzeróżniejszej wysokości, interwały — najprzeróżniejszej wielkości; albo też tych ostatnich w ogóle brak, gdy ton ślizga się glissandem w dół czy w górę w konsekwencji przesuwania zatyczki. Piszczałki w tym rodzaju noszą w niektórych stronach Polski nazwę słowika, i w samej rzeczy chłopcy wiejscy usiłują *na nich m. i. naśladować głos tego ptaka¹.

Odmienny typ prymitywnej piszczałki opisuje M. Gavazzi z zakarpackiej Rusi. Zwie się ona skosić ka, który to wyraz urobiono od rdzenia kos- "ukośny, krzywy’. Jest to po prostu całkiem otwarta cewka z kory jakiegoś gatunku wierzby, ścięta u wylotowego końca prosto (tzn. prostopadle do Unii długości narzędzia), a zaś u końca przyustnego ukośnie. Podczas gry trzyma się ją skośnie przed sobą (ob. fig. 279). Pewna niesprawdzona jeszcze przeze mnie informacja zdaje się świadczyć, że podobne narzędzie było w u-życiu także w Żywieckiem, w zachodnich Karpatach, w rdzennej Polsce. Sporządzano je tam z „dzikiego bzu“ (Sambucus sp.). Podczas gry zasłaniano palcem lub odsłaniano wylot, zmieniając dzięki temu ton.

817. Już wyżej, gdzie była mowa o piskawkach, wymieniono dość pospolity zwyczaj łączenia kilku narzędzi rozmaitej wielkości w ten sposób, że grający może dobywać z nich kilka tonów różnej wysokości. Łączenie to bywa bądź luźne, tzn. polega li tylko na trzymaniu podczas gry w palcach ręki kilku odzielnych piskawek obok

Fig. 293. Słowacka fujara z Detvy. Bocznych otworków — trzy <w pobliżu wylotu); długość — 130 cm. Zs. Batky, Utmutató neprajzi muzeumok szewezesere, r. 1906, s. 129 tabl. 39 fig. 1.

siebie, bądź też ścisłe, kiedy mianowicie piskawki są ze sobą związane, tworząc jedną całość (ob. § 814). Coś zupełnie podobnego powtarza się w odniesieniu do właściwych piszczałek. Zdarza się też jednak, że paru lub kilku grających, z których każdy ma w ręku jedną lub parę piszczałek odmiennych rozmiarów, tworzy zespół. Podobną, niezwykle zajmującą „orkiestrę" opisał mi listownie ś. p. prof. S. Biedrzycki z litewsko-białoruskiego pogranieza, a mianowicie ze wsi Poniemuń b. powiatu jezioroskiego, położonej dziś na południowo-

Nazwa słowik (cf. serbochorw. slavi£ek § 829) służy zresztą różnym na-------zaś powtarza się u Polaków i Serbo-