Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022603

SP Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader				□d x
El u? 9*, 9* 01	□	ęP P3 Limit wydruku: 0	Strona 46/293	& o © © @ż]

A. MiifcMnU. KOtuea icnitt    Traria. Zdfninlaała i-Ał>AwW. Wu>jiMj 20)5

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN X0S

Po pierwsze, ocenia się teksty językowe, ich budowę. użycie w nich poszczególnych środków gramatycznych, leksykalnych i stylistycznych. 7 tego punktu widzenia można pytać na przykład o poprawność ortograficzną, o to. czy użyto właściwych konstrukcji gramatycznych, czy zastosowano w tekście odpowiedni wyraz, czy użyto dobrego synonimu, czy wybrano element łatwiejszy, lepiej zrozumiały dla czytelnika lub rozmówcy. Takiej właśnie oceny dokonują nauczyciele, sprawdzający wypracowania uczniów; tego typu zabiegów dokonują osoby analizujące poprawność językowa tekstów dziennikarskich i publicystycznych. wypowiedzi polityków czy innych osób publicznych.

Wynikiem tej oceny może być stwierdzenie, że w tekście użyto niepoprawnej formy flcksyjncj (np. kołowi zamiast kotu), że naruszono związek rządu (np. przez zastosowanie konstrukcji szukać za ropq naftową), że ktoś niepoprawnie wymawia głoski nosowe (oni ulom tom drogom), ale także to, że autor wypowiedzi używa świadomie i poprawnie związków frazeologicznych, że właściwie odmienia wyrazy, buduje poprawnie zdania wielokrotnie złożone. dobrze używając wskaźników- zespolenia, sprawnie posługuje się wyrazami zapożyczonymi i abstrakcyjnymi itd. Ocena tekstu może też dotyczyć jego skuteczności, zgodności odbioru z założeniami nadawcy czy zakresu oddziaływania.

Po drugie, ocenia się elementy- wchodzące w danym momencie poprzez uzus do normy, czyli innowacje językowe. W rezultacie można na przykład stwierdzić, że neologizm zdrapka jest przydatny funkcjonalnie, że zapożyczenie semantyczne filozofia idea, myśl, leżąca u podstaw jakiegoś działania, koncepcja. polityka' jest zbędne, że innowacja frazeologiczna biegać jak kot z wywieszonym pęcherzem (zamiast: biegać jak kot z pęcherzem) jest rażąca i humorystyczna (powoduje bowiem udosłownienic związku), że ekspansja form z końcówką -y w D. Im pewnych rzeczowników rodzajów męskich nie zagraża sprawności komunikatywnej tekstu itd.

Po trzecie wreszcie, ocenia się środki już istniejące w języku, a więc należące do systemu, na przykład warianty, elementy ustępujące, ograniczone środowiskowo, stylistycznie itd. Orzekamy więc na przykład, jaki sposób wymowy [tszy] czy [czszy], (kędy) czy (kędy), [parienka] czy [pańenka] jest zgodny z normą, w- jakim znaczeniu użycie wyrazu alternatywa jest poprawne, a w jakim nie, jakie formy fleksyjne, np. orłowi czy orlu, poranku czy poranka, preferować, jak oceniać równoległe formacje słowotwórcze, np. biel i białość itd. Taka ocena może też prowadzić do wniosku o zanikaniu pewnych form regionalnych, o wycofywaniu się określonego wariantu z języka, o naccchow-aniu stylistycznym pewnych kategorii słowotwórczych itd.

Ponieważ ocena tekstu, innowacji czy środków systemowych jest niezbędnym składnikiem działalności kulturalnojęzykow-cj. powinna być oparta na jasnych i możliwych do weryfikacji kryteriach.

Przez kryterium oceny danej formy językowej należy rozumieć miernik, którego zastosowanie pozwala stwierdzić, czy forma ta jest poprawna, czy niepoprawna (błędna).