Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022649

SP Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader				□d x
El u? O*,- 9*, 9* Ol	□	ęP P3 Limit wydruku: 0	Strona 53/293	& o © © @ż]

A. MufcMOU. K*tmnt)(nłitfivlithrgo Traria. Zdfninlaała    Wu>jiMj 20)5

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN X0S

Na polszczyznę publiczną oddziałują dziennikarze, zwłaszcza telewizyjni, i niektórzy ekspansywni i oryginalni językowo politycy, jednakże ich język nic może być uznany za wzorzec, a formy przez nich używane, choćby nawet cieszyły się dużą frekwencją, nic powinny być uznawane za poprawne, jeśli stoją w sprzeczności z innymi kryteriami poprawności języka.

Kry terium estetyczne odnosi się przede wszystkim do tekstów językowych, które można oceniać jako wyróżniające się walorami estetycznymi (piękne), nijakie albo brzydkie. Wprawdzie ustalenie tego. co estetyczne, a co nic, jest bardzo trudne i zawsze będzie nieco subiektywne, niemniej można zauważyć, że dodatnie wrażenie estetyczne wywołują zawsze teksty starannie skomponowane, starannie wyartykułowane (jeśli chodzi o teksty mówione), niczawicrającc nadmiaru wyrazów obcych i abstrakcyjnych, niezawiłc składniowo i, oczywiście, pozbawione określeń brutalnych czy wulgarnych. Ponadto „ocena estetyczna obejmuje takie czynniki, jak: eufonia, nicszablonowość. element twórczy, bogactwo środków, bogactwo skojarzeń, obrazowość, harmonia użytych środków, dostosowanie języka tekstu do typu kontaktu językowego"¹²ⁱ.

Kryterium to bywa też stosowane do oceny innowacji językowych: jako nieudane właśnie z powodów estetycznych opisywano pewne formacje post-werbalnc, takie jako wykon, skon, a także skrótowce, np. 1EOP (Instytut Ekonomiki i Organizacji Pracy), PUPiK (Przedsiębiorstwo Upowszechniania Prasy i Książki)¹²⁴. Niekiedy jako naruszające kryterium estetyczne traktuje się pewne zapożyczenia, budzące na gruncie polszczyzny niewłaściwe skojarzenia^12-.

Należy jednak pamiętać o tym. że „rozpatrując zasadność kryterium estetycznego. wykraczamy już poza obszar poprawności językowej sensu siricto, a wkraczamy na dość śliski teren wartościowania wypowiedzi w kategoriach estetycznych”¹²*.

Kryterium narodowe, wyróżniane dość często w opracowaniach z zakresu kultur)' języka, jest niewątpliwie uświadamiane przez Polaków, którzy w praktyce nieraz oceniają wyraz ze względu na jego pochodzenie i kwalifikują jako niepoprawne zapożyczenie zewnętrzne. W pracach językoznawczych wyraża się natomiast przekonanie, że jeśli jakieś słowo lub pewien frazcologizm traktuje się jako niepoprawne, to przede wszystkim dlatego, że są one niefunkcjonalne albo wręcz niepotrzebne, a nie dlatego, że są obce. Tak więc wyrażenie póki co (ros. notca unio) ocenia się negatywnie dlatego, że dubluje powiedzenia: na razie, tymczasem, a rosyjskość tego określenia jest tu tylko dodatkowym argumentem przeciwko niemu. Powiedzenie od przypadku do przypadku (niem. von hall zu Pall) jest uznane za niepoprawne nie tylko dlatego, że jest tłumaczeniem wyrażenia niemieckiego, ale przede wszystkim dlatego, że lepiej spełnia jego ^lłł J. Puzynina. O pojęciu kultury języka. Por. Jęz. 1990. z. 3, s. 159.

¹²⁴    Oba przykłady z Kultury języka polskiego. D. Buttlcr. H. Kurkowskicj i 11. Satkicwicz. 1.1. s. 97.

¹²⁵    Klasycznym przykładem tego typu są żarówki z napisem OSRAM: przed II wojną światową pewien znany językoznawca normatywista ostro protestował przeciw nazwie ekipa, zapewne wskutek jej możliwego kojarzenia z gwarowo-środuwiskowym wyrazem kipa ‘wydzielina z nosa. smarki'.

B. Walczak, op.cit., s. 15.