Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023625

SP Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader
El u? 9*, 9* Ol	□	ęP P3 Limit wydruku: 0	Strona 112/293	0 O 0 ^	&

A. MlltoWłU AMhini,v."r*-iT.ryrki ZafaMaht tfXljMnt. WouiWj KOS ISBN *>-01 1451*-*. O hy WN PWN N«5

jako usterka stylistyczna. Profesjonalizmy bywaja też wyzyskiwane w tekstach literackich jako element stylizacji środowiskowej.

Na pograniczu języka oficjalnego i nieoficjalnego sytuuje się odmiana dialogowa polszczyzny. Jest to staranna wersja polszczyzny mówionej, używana w takich sytuacjach, jak rozmowa w miejscach publicznych osób słabo się znających (np. na spotkaniu towarzyskim, na wycieczce), a także język rozmów nauczycieli z uczniami i, szerzej, przełożonych z podwładnymi. Do tej odmiany należą także teksty rozmów radiowych i telewizyjnych. Polszczyzna dialogowa powinna charakteryzować się starannym doborem słownictwa, unikaniem określeń bardzo cksprcsywnych i drastycznych, swobodnym posługiwaniem się wyrazami zapożyczonymi, dość staranną budową zdań, wyrażającą się dbałością o przejrzystość składniową wypowiedzi, poprawną artykulacją. W tej wersji języka (którą można nazwać standardową staranną) obowiązuje wzorcowa norma językowa. Jest to język możliwy do użycia w niemal każdej sytuacji, choć przez to trochę ograniczony, jeśli chodzi o ekspresywność i zasięg tematyczny.

O wiele bardziej sprecyzowany krąg użytkowników ma odmiana monologowa (mówiona). Jest to język przemówień i innych wystąpień publicznych, a więc odmiana funkcjonalna używana w mowach politycznych, w kazaniach, na wykładach. Z zasady występują w niej językow-c środki perswazji, pozwalające odwołać się do rozumu, woli bądź emocji słuchaczy. Często pojawiają się sygnały nawiązywania kontaktu ze słuchaczami w formie bezpośrednich zwrotów do nich (np. Szanowni Państwo! '/.obierając głos przed takim forum...', Chciałabym zwrócić uwagę Wysokiego Sądu. że...; Drodzy Bracia i Siostry¹!). Słownictwo jest dobierane starannie, z uwzględnieniem wyrazów obcych i erudycyjnych, ekspresywizmy używane celowo (w pewnych typach wystąpień, np. na wykładach - bardzo rzadko). W zależności od tematyki tekstu używa się także terminów z odpowiedniej dziedziny, np. ekonomicznych (transza. budżet. stopy procentowe), prawnych (np. jest obowiązany, termin zawity, osoba uposażona), religijnych (Objawienie. Baranek Boży, przepowiadanie Słowa Bożego). Składnia jest staranna i dość skomplikowana. Charakterystyczne dla polszczyzny monologowej jest łączenie środków słownych z pozasłownymi: intonacją, zawieszeniem głosu, pauzą, i pozajęzykowymi (gesty, mimika). W tej odmianie języka źle odebrane może być zarówno nasycanie jej zwrotami i wyrażeniami szablonowymi, utartymi, jak zbytnie upotocznianie tekstu.

Pisane odmiany języka oficjalnego bywają nazywane stylami funkcjonalnymi. Ponieważ jednak termin styl rozumiemy tu inaczej, szerzej (por. dalej, s. 119), będziemy używać nazwy pisemne odmiany funkcjonalne pol.szczyv.ny oficjalnej. Mają one ograniczony krąg twórców (nadawców), a często także ograniczony zasięg odbiorców.

Te dwie cechy są najwyrazistsze w tekstach naukowych. Celem tekstów tej odmiany funkcjonalnej jest przekazywanie uogólnionych informacji (praw-d) o pewnym wycinku rzeczywistości. Teksty te, skierowane do wąskiej grupy specjalistów. są nasycone terminami z określonej dyscypliny wiedzy. Przez termin należy rozumieć wyraz albo kilkuwyrazowe połączenie o charakterze nominał-

PL es