Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023755

SP Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader				m, ii j
e u?	□	ęP P3 Limit wydruku: 0	Strona 129/293	0 O 0 ^	&

A. UulMtU ftrfWil/mUWgP Tn\iM /.n».'n.mi Wj.MiW. WuuiWi X*t* ISBN ł.Ml| I45łn ». O by WN PWN .Hi*

Postaw)' pur>’stycznc w odniesieniu do elementów obcych w języku przejawiaj*} się niemal wyłącznic w zwalczaniu nowych zapożyczeń leksykalnych, zwłaszcza tych. których obcość jest wyrazista graficznie, fonetycznie czy morfologicznie (por. np. leasing, objector, callanetics). Poza zasięgiem zainteresowania pozostają przeważnie zapożyczenia frazeologiczne (rzadko zdarzają się protesty przeciw konstrukcji typu dwa w jednym) czy składniowe (np. Siudy - która jest wszystkim, czego pragniesz), a już zupełnie nie rażą purystów jawne anglicyzmy semantyczne (por. np. kondycja w znaczeniu ‘stan, położenie', dieta w znaczeniu sposób odżywiania’, dokładnie w znaczeniu ‘tak. właśnie, aha’). Potwierdza to dawną tezę, że zwolennicy postawy purystyczncj widzą przede wszystkim zewnętrzne przejawy zapożyczania i je zwalczają, a nic rozumieją istot)’ tego procesu.

Nasilenie się tendencji purystycznych o zabarwieniu narodowym jest, jak się wydaje, uzasadnione najnowszymi zjawiskami językowymi, zachodzącymi w pol-szczyźnie od ostatniego dziesięciolecia XX w.

Szybkie tempo rozwoju języka, gwałtowne zmiany w rzeczywistości poza-językowej i językowej przyczyniają się także do odradzania się pury zmu tra-dycjonalistyczncgo. Postawa ta polega na uznawaniu języka pewnej epoki za wzorowy i, silnemu bądź umiarkowanemu, przeciwstawianiu się neologizmom leksykalnym lub. rzadziej, gramatycznym. W warunkach polskich, współcześnie, za język, do którego należy się odwoływać, uznaje się niemal wyłącznic polszczyznę okresu międzywojennego. Jest ona postrzegana jako język elegancki, pozbawiony wulgaryzmów, powszechnie używany przez ówczesne warstwy wykształcone, które przestrzegał)¹ norm dobrej polszczyzny. Opinia taka jest wyrażana w sądach typu: ..Przed wojną uczono mnie, że nie należ)' mówić wykorzystywać doświadczenie. a teraz powszechnie słyszy się ten błąd w ustach polityków i ludzi wykształconych" albo: „Jeśli ktoś w mojej klasie, a chodziłem przed wojną do dobrej szkoły, powiedział poszłem, nauczyciel replikował: po-szfem, bo jestem osiem, a dzisiaj mówi tak prezydent Rzeczypospolitej!" Czasami za wzorowy uznaje się także język pierwszych lat powojennych, przekazywany w szkole przez starych, przedwojennych nauczycieli, a więc w gruncie rzecz)' odwołuje się znowu do języka sprzed II wojny światowej. Jest rzeczą naturalną, że propagatorami takiej postawy są ludzie starsi, przedstawiciele inteligencji, a przynajmniej mieszkańcy ówczesnych miast.

Takie sądy warto skonfrontować z tym, co o języku polskim po I wojnie światowej sądzili ówcześni zwolennicy troski o polszczyznę. Stanisław Szober pisał na przykład: „Warstwami tymi [które przechowywały od wieków zwyczaje języka kulturalnego] było szlacheckie ziemiaristwo i miejska inteligencja. Dopływ do tych warstw żywiołów ludowych był do niedawna, zwłaszcza w byłym zaborze rosyjskim, bardzo słaby, ale po odzyskaniu niepodległości dawnie stosunki uległ)' radykalnej zmianie. Popularyzacja średniego i wyższego wykształcenia ułatwiła szerokim masom ludowym dostęp do zawodów inteligenckich. Napływ jest tak wielki i gwałtowny, że dawne warstwy inteligencji, które w ciągu wielu pokoleń przechowywały tradycję języka kulturalnego, dziś

129