Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024013

L

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Strona 156/293    £1 © ©    © &

Następna strona (Page Down

Limit wydruku: 0

A. MlifcMOU. KOtuea icnitt    r.nr*t ZafaMaht    Wuui»'4 J<«IS

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN 30)5

Zagadnienia poprawności leksykalnej - najważniejsze kwestie

1. Leksyka jako podsystem języka

Powszechnie przyjmuje się, że na system językowy składają się dwa podsystemy: gramatyczny i leksykalny. Podsystem leksykalny tworzą jednostki leksykalne. powiązane różnorakimi zależnościami o charakterze semantycznym i formalnym²*¹. Wyróżnia się dwa zasadnicze typy jednostek leksykalnych: wyrazy i związki frazeologiczne. Łączy je to. że funkcjonują w systemie właśnie jako jednostki, to znaczy elementy, których znaczenie należy traktować jako całość, choćby w ich obrębie można było wyróżnić mniejsze cząstki znaczące. Różnica między wyrazem a związkiem frazeologicznym jest różnicą kształtu formalnego: frazcologizm składa się z kilku (co najmniej dwóch) elementów, które mogą występować także jako samodzielne wyrazy. W wyrazach podziel-nych słowotwórczo (derywatach i kompozytach) występują wprawdzie składowe cząstki znaczące, ale co najmniej jedna z nich nic pojawia się jako element samodzielny w tekstach polskich. Zilustrujmy to przykładami. Frazcologizm niebieski ptak składa się z dwóch wyrazów, które pojawiają się w tekstach w połączeniach z innymi słowami (np. niebieski motyl, duży ptak). Jednakże połączenie niebieski ptak. rozumiane jako frazcologizm. jest semantyczną całością, znaczącą: ‘człowiek żyjący cudzym kosztem, próżniak, nierób’. Wyraz pisarz zawiera wprawdzie dwie cząstki znaczące (morfemy): pis- i -arz. jednakże w takiej formie nic występują one jako samodzielne składniki polskiego systemu językowego. Pewna część wyrazów zawiera tylko jeden element odnoszący się do rzeczywistości (morfem leksykalny) - są to wyrazy niepodzielne słowotwórczo. należące do najstarszej warstwy słownictwa albo zapożyczone (np. krew, kamień; autor, komputer).

Formułując zasady posługiwania się elementami leksykalnymi, będziemy brać pod uwagę zarówno wyrazy, jak i związki frazeologiczne, gdyż zasady te **" Wyrazy nazywają elementy rzeczywistości, ich cechy i relacje, jakie między nimi zachodzą, stany wewnętrzne, psychiczne człowieka, a także wyTazają uczucia, emocje i inne stany ekspresywne. racjonalne i wolicjonamc. Mówi się więc o dwóch funkcjach jednostek leksykalnych - nominatywnej (nazywającej) i ekspresywnej (wyrażającej). Pewna grupa wyrazów nie odnosi się do rzeczywistości językowej, lecz służy do wiązania innych wyrazów w jednostki tekstu; taką funkcję (zwaną tekstową) pełnią przede wszystkim spójniki, a częściowo także przyimki i niektóre partykuły.