Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024053

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Strona 164/293 £1 © © © @

Następna strona (Page Down

A. UlAołłU iC.rtu-nT.wkt /.u„.Viu,v.i .WjtJViv. yilS

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN JO>$

Limit wydruku: 0

Start

Itelix iLibrary Reader

Kultura języka polskie...

te Zrzuty ekranu

tęsknota za czymś, co minęło, a co jest oceniane pozytywnie' (dawniej: tęsknota emigranta za utraconą ojczyzną'), prezydent — ‘prezes, przewodniczący' (dawniej: ‘głowa państwa lub burmistrz dużego miasta'). Zapożyczeniami semantycznymi przypisanymi do formy wyrazu polskiego są na przykład wyrazy: orędzie w znaczeniu 'sprawozdanie dotyczące ważnej kwestii' (dawniej: ‘uroczyste oświadczenie osoby wysoko postawionej, skierowane do ogółu w sprawach wielkiej wagi’), dokładnie! w znaczeniu 'właśnie, tak* (dawniej: ‘ściśle, precyzyjnie. skrupulatnie ) czy wyzwanie w znaczeniu: sytuacja zmuszająca do podjęcia się trudnego zadania’ (dawniej: ‘wypowiedź lub pismo, którymi wyzywa się do walki, współzawodnictwa itp.’)³⁰⁵. Zapożyczenia semantyczne występują częściej w obrębie wyrazów niegdyś zapożyczonych niż w wyrazach rodzimych.

Elementem zapożyczonym może być także struktura wyrazu, jego forma, podczas gdy substancja pozostaje polska. Mamy wówczas do czynienia z zapożyczeniami strukturalnymi. W obrębie leksyki³⁰⁶ polegają one na kalkowaniu (kopiowaniu) obcej struktury słowotwórczej wyrazu lub dosłownym tłumaczeniu związku frazeologicznego. Mamy wówczas do czynienia z kalkami leksykalnymi łub frazeologicznymi, np. czasopismo (por. niem. Zeitschrift), krajobraz (por. niern. Landschaft), światłoczuły> (por. niem. lichtempfindiich). rozwarstwienie (por. ros. paccnoeuue), brakoróbstwo (por. ras. OpaKodenbCtneó), nastolatek (por. ang. teenager); mąż stanu (por. fr. homme d'Etat), racja stanu (por. fr. raison d’Etat), najwyższy czas (por. niem. hochste Zeil). w pierwszym rzędzie³⁰⁷(por. niem. in erster Reihe. in erster Unie), jak by nie było^M>8 (por. ras. kok Cm hu Oimjio), dwa w jednym (por. ang. two in one). Miłego dnia życzę! (por. ang. Have a nice dayf). IV czym mogę |Pani (Panu)\pomóc? (por. ang. Can I help yvu?).

Przedstawiony powyżej podział zapożyczeń był oparty' na kryterium przedmiotu zapożyczenia. Równie często stosowane jest kryterium stopnia przyswojenia zapożyczenia. Pod tym względem wyróżnia się zapożyczenia nie-przyswojonc. zapożyczenia częściowo przyswojone i zapożyczenia całkowicie przyswojone. Zapożyczenia niepr/yswojone to najczęściej cytaty językowe, czyli wyrazy i wyrażenia przeniesione do języka-biorcy w formie i znaczeniu takim, jakie mają w języku-dawcy. Elementy takie mają więc obcą postać graficzną, wymowę (łącznie z akcentem) i formę morfologiczną, nie podlegają

Oto przykłady wyrażeń i wypowiedzeń z tymi nowymi zapożyczeniami semantycznymi: Do tekstu referatu należy dotyczyć abstrakt w jednym z języków kongresowych-. Przywódcy chorwaccy jasno wyartykułowali swoje stanowisko w tej sprawie: Spowerduje to generowanie nowych miejsc pracy -oświadczył minister: Jaka jest kondycja polskiej gospodarki?. Otworzyliśmy prywatną klinikę stomatologiczną: Wystąpi kultowy zespól lat 80.. grupa Dc Mono: Nostalgia za PRL-em: Prezydent międzynarodowej federacji piłkarskiej: Orędzie o stanic gospodarki; Jestem przekonany, że wasz kraj sprosta wyzwaniu, jakim jest przystąpienie do Unii Europejskiej.

^v>l Zapożyczenia stiukturalnc występuj;) także wśród konstrukcji składniowych, np. otwarty na coś (fr. om en sur...), wydaje się być (ang. it seans to be), szukać za czymś (niem. nach etwas suchen). wziąć się za coś (ros. fumi•« ta <uno nu6ydb).

^?l” Związek ten pozostaje wciąż jeszcze na granicy normy, do niedawna był uznawany za niepoprawny.

^ Związek poniżej normy współczesnej polszczyzny, poprawnie: jakkolwiek Izy Irylo.