Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024122

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Strona 170/293 £1 © © © @

Następna strona (Page Down

Limit wydruku: 0

A. UlAołłU iC.rtu-nT.wkt /.u„,Viu.v,i .WjtJViv. yilS

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN 200S

Start

Itelix iLibrary Reader

Kultura języka polskie...

te Zrzuty ekranu

na, praca pokalna. pot. lewizna, praca na lewo. Jednakże jego wartość stylistyczna jest inna niż dwóch pierwszych określeń (ono jest potoczne - one oficjalne, a wyrażenie praca pokalna nawet nieco przestarzałe), a także nieco inna jest jego zawartość treściowa w stosunku do określenia lewizna (które odnosi się do pracy doraźnej, jednorazowej, praca na czarno może zaś być długotrwała) czy praca na lewo (które sygnalizuje „większą nielegalność" takiej pracy).

Nic można też uznać za niepotrzebne takich zapożyczeń, które nazywają zjawiska, procesy, zawody itp. wcześniej w Polsce niewystępującc. Czasownik monitorować znacz)' ‘prowadzić ciągłą, systematyczną obserwację, nadzór, kontrolę jakichś procesów, zjawisk, obiektów, czuwać nad czymś, stale obserwując’. Taki zabieg nie był wcześniej powszechnie stosowany, a nie jest on jednak tożsamy ani z kontrolowaniem, ani ze śledzeniem, ani z obserwacją, gdyż łączy elementy tych trzech czynności³²". Najbliższy znaczeniowo jest w tym wypadku wyraz nadzór, który jednak współcześnie bardziej kojarzy się z pilnowaniem kogoś lub czegoś i sprawowaniem nad nimi kontroli niż z obserwacją i śledzeniem pewnych procesów.

Rzeczownik designer, zapożyczony najpierw do odmiany środowiskowej, a później do polszczyzny ogólnej, jest nazwą zawodu wcześniej rzadkiego w Polsce (‘projektant w zakresie wzornictwa przemysłowego, projektant wzorów i form towarów'), ale upowszechnionego w dobie gospodarki tynkowej i wszechwładzy reklamy. Trudno go nazwać wyrazem zbędnym, a zastąpienie jedno-wyrazowym określeniem polskim nie jest chyba możliwe.

Przydatność bądź zbędność wyrazów zapożyczonych widać najwyraźniej po latach. Wiele pożyczek leksykalnych przyjęło się np. w polszczyźnic XX w., choć językoznawcy normatywiści z początku ubiegłego wieku, Antoni Krasnowolski i Adam Antoni Kryński, wysuwali przeciw nim wiele zastrzeżeń³²¹.

Takich niepotrzebnych, według tych uczonych, zapożyczeń leksykalnych Krasnowolski wymienia ponad 220, zaś Kryński nieco ponad 100. Obaj autorzy podają też polskie odpowiedniki tych słów, ich zdaniem stosowniejsze. Z tych obcych z pochodzenia wyrazów, które chciano wówczas zastąpić słowami polskimi, do dziś jest w użyciu 85%(!) i współcześnie nie budzą one zasadniczych zastrzeżeń normatywnych.

Dokładniejsze przyjrzenie się lckscmom zapożyczonym i proponowanym przez obu autorów ich polskim odpowiednikom pozwala stwierdzić, że w ciągu ⁵²⁰ Inną kwestią jest to. czy rzeczownik odpowiadający czasownikowi monitorować powinien być zapożyczeniem: monitoring, czy tez formą derywowaną: monitorowanie. Słowotwórczo właściwsze jest derywowanic: w praktyce przyjął się termin zapożyczony, być może dlatego, że derywat monitorowanie sugeruje samą czynność, proces, natomiast słowo monitoring nazywa także zorganizowany system takiego nadzorowania.

³²¹ Materiał, na którym się opieram, został zaczerpnięty z popularnych poradników: A. Kras-nowolskicgo Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mon ie i piśmie potskiem. wyd. 4. Warszawa 1920,i A. A. Kryńskiego Jak me należy mónść i pisać po polsku.cz. I, Warszawa 1921,cz. II. Warszawa 1931. Skonfrontowano go z hasłami słownika warszawskiego i rozstrzygnięciami Slonruka orlo-epicmego S. Szobera z r. 1937.