skanuj0033 bmp

VI. Końcowy etap tworzenia pracy dyplomowej

1'amiętając o tym, co ostatecznie napisaliśmy we Wstępie, przystępuje-tlo przygotowania Zakończenia, którego konstrukcja nie jest łatwa do cślenia. Prace dyplomowe mają bowiem różny charakter, w związku zym w'jednych ważniejsze będą wnioski wyniesione z obserwacji prak-i, w innych — uwagi teoretyczne. Raz Zakończenie będzie uporządko-nym przeglądem problematyki omówionej w poszczególnych rozdziałach, dy indziej stanowić będzie zbiór ostatecznych ustaleń. Może się też zda-że ostatni z rozdziałów zamyka wywód składający się na pracę i wów-is wyodrębnionego formalnie zakończenia w ogóle może nie być³.

Wynika z powyższego, że łatwiej jest stwierdzić, czego Zakończenie nie winno zawierać. Na pewno nie może być streszczeniem pracy czy choć-syntetycznym zestawieniem tego, o czym była mowa w poszczególnych działach. Nić powinno też być szczegółowym spisem wszystkich wnio->w zebranych z całej pracy. Z drugiej strony Zakończenie nie może upoili i ać się do zwykłych rozdziałów pracy, ze źródłowymi cytatami, przylani, omówieniami własnych badań. Nie powinno się w nim po raz pierw-' podejmować krytyki czy' polemiki z cudzymi poglądami, lak jak nic winno być w nim powtórzeń wcześniejszych fragmentów tekstu.

Podsumowując dotychczasowe uwagi, stwierdzamy, że w Zakończeniu wolno zapomnieć o celu i zadaniach pracy. Główną uwagę powinno Nkoncentrować na omówieniu problemów zaakcentowanych we Wstę-Z. Zakończenia powinno wynikać, czy na wszystkie postawione pyłu udzielono w pracy odpowiedzi. Mówiąc najkrócej, w Zakończeniu ■rdslawia się rezultaty swoich badań i studiów, ujmując je syntetycz-/nkończenie — radzi H. Sobis — musi być zwięzłe, tak „aby czytali mógł je zachować w pamięci”, jego forma „zależy od tematu i oso-Irgo smaku autora”, a objętość „nie powinna przekraczać trzech stron”⁴. Vi'li trzech uwag należy z dystansem podejść do ostatniej, sformułowa-nnzbyt stanowczo,

/miważmy na koniec, że w Zakończeniu, poza odniesieniem się do li tle mów postawionych wcześniej w pracy, mogą znaleźć się też uwali kwestiach nierozstrzygniętych w pracy, a nawet w niej niepodjętych.

' /uli uwagi R. Skeczkowskicgo: Jak pisać pracę magisterską z zakresu nauk spo-'ilt rłi Poradnik dla studentów studiów zaocznych, Koszalin 1987, s. 34, 35.

¹ 11 Snhis: Wskazówki techniczne dla piszących prace dyplomowe i magisterskie, Wro-n l'»K 1. s. 9.

Chodzi o problemy, które pozostały otwarte, a które wiążą się ściśle z problematyką pracy. W.P. Zaczyński pisze: „Często w zakończeniu wskazuje się na plany możliwych obszarów przyszłych badań, które są rzeczową konsekwencją prób opisanych w danej pracy. Formułowanie w pracy nowych przypuszczeń, które wynikają z już przeprowadzonych badań jest godne polecenia, bo może być uznane za autentycznie twórczą postawę autora danej pracy [,,.]”^s.

2. Sporządzanie bibliografii

Po napisaniu Zakończenia należy sporządzić bibliografię. Bibliografię stanowi: „spis książek, druków, czasopism, artykułów oraz dokumentów, uporządkowany według określonych kryteriów, zawierający najważniejsze dane o każdej wymienionej w niej pozycji (autor, tytuł, miejsce, rok wydania itd.)”¹. Bibliografia w pracy dyplomowej składa się z kilku wykazów, przy czym najważniejszy i zawsze występujący jest spis literatury, czyli ogółu drukowanych opracowań dotyczących danego tematu, danej dziedziny.

Wynika z powyższego, że zakres znaczeniowy pojęcia „bibliografia” jest szerszy niż zakres pojęcia „literatura” (określa się ją czasami jako piśmiennictwo)². Bibliografia, poza wykazem literatury, w wielu pracach dyplomowych przygotowywanych na wydziałach prawa i administracji, obejmuje jeszcze odrębne wykazy źródeł prawa, orzecznictwa sądów i ewentualnie innych dokumentów. Także sam wykaz literatury, zwłaszcza jeśli jest obszerny, może składać się z kilku części. Można np. osobno zestawiać książki, artykuły naukowe, artykuły prasowe, opracowania w językach obcych itp. Można osobno przedstawiać opracowania o charakterze ogólnym i charakterze specjalnym, obejmujące pozycje ściśle związane z analizowanym zagadnieniem.

Pierwszą jednak kwestią do rozstrzygnięcia jest to, czy wykaz literatury ma się ograniczać tylko do pozycji cytowanych w pracy, czy też

1

^s W.P. Zaczyński: Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich, Warszawa 1995, s. 52.

⁵ Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1991,

2

Czasami jednak bibliografią rozumie się jako synonim literatury. Zob. np. J. Pieter: Z zagadnień pracy naukowej, Ossolineum 1974, s, 127.