tomI (331)

Badanie pacjenta dla potrzeb fizjoterapii 333

powrócić do wartości wyjściowych. Reakcje nieprawidłowe określa się tu jako: hipertoniczna, asteniczna i dystoniczna.

Pewne znaczenie w fizjoterapii ma również próba ortostatyczna (np. Schel-longa), pozwalająca na określenie reakcji układu krążenia na zmianę pozycji ciała - z leżącej na stojącą. W próbie tej mierzy się tętno i ciśnienie krwi w pozycji leżącej i ocenia zmiany tych parametrów po przejściu do pozycji stojącej. Poza reakcją prawidłową wyróżnia się reakcję hipotoniczną i hipodynamiczną. Warto też wspomnieć o próbie Valsalvy, w której podczas bezdechu (spowodowanego „parciem” przy zamkniętej głośni) dochodzi do spadku ciśnienia krwi i przyspieszenia tętna, przy czym zmiany są głębsze przy mniejszej wydolności mięśnia sercowego. Zbliżony w swej istocie jest test polegający na zaciśnięciu ręki na uchwycie dynamo-metru ręcznego (handgrip), podczas którego obserwuje się znaczące przyspieszenie tętna i wzrost ciśnienia krwi - tak skurczowego, jak i rozkurczowego. Opisane próby nie mierzą wprawdzie wydolności fizycznej, ale ze względu na ich przydatność zostały zasygnalizowane. Pierwsza z nich ma bowiem zastosowanie u osób pionizowanych po dłuższym leżeniu, pozostałe natomiast mogą być wykorzystane w tych przypadkach (wybranych), w których zamierzamy wykonywać ćwiczenia izometryczne.

Na zakończenie trzeba jeszcze poruszyć pewne zagadnienia natury ogólnej, dotyczące bezpieczeństwa badanego podczas wykonywania prób wysiłkowych. Zagadnienia te obejmują m.in. takie aspekty jak: ustalenie przeciwwskazań do powyższych prób, obserwacje badanego w trakcie próby i udzielenie pierwszej pomocy (w razie potrzeby).

Jak pisze Wrabec, próby wysiłkowe są przeciwwskazane: w świeżym zawale serca i w stanach po jego przebyciu (do 6 tygodni), w przewlekłej nieustabilizowanej i spoczynkowej dławicy piersiowej, w niewydolności krążenia i zaburzeniach rytmu serca (zwłaszcza pod postacią mnogich skurczów dodatkowych, pochodzących z wielu ognisk pobudzenia), w zwężeniu lewego ujścia tętniczego, w zaawansowanym nadciśnieniu tętniczym oraz w ostrym zapaleniu mięśnia sercowego. Łazowski natomiast uzupełnia powyższy wykaz przeciwwskazań bezwzględnych o: zatorowość, zaawansowane schorzenia narządowe i układowe, nadciśnienie płucne oraz ostre schorzenia zapalne. Podaje on również przeciwwskazania względne, stanowiące zagrożenie dla pacjenta, utrudniające wykonywanie próby wysiłkowej lub interpretację jej wyniku. Zdaniem Wrabeca, jeśli przestrzega się powyższych przeciwwskazań, ryzyko związane z próbami wysiłkowymi jest niewielkie. Pomimo to, konieczna jest obserwacja badanego w trakcie próby, umożliwiająca przerwanie jej w razie wystąpienia niepokojących objawów będących oczywiście objawami nietolerancji wysiłku. Wśród tego typu objawów podmiotowych, nakazujących przerwanie próby, wymienia się: ból dławicowy, uczucie znacznej duszności lub wyczerpania, nagłe osłabienie oraz bóle w obrębie kończyn (uniemożliwiające kontynuowanie próby). Spośród objawów przedmiotowych, sygnałem do przerwania próby jest: nagła sinica lub bladość,