IMG557

216 (De)Konstrukcje kobiecości

normy rasistowskie, mizoginiczne i homofobiczne, równo-cześnie doprowadzając do ich obalenia czy przedefilowania. Paradoksalnie, sięgnięcie po heteroseksualne normy pici może przynieść ponowną idealizację „kobiecości jako funkcji bycia osobą białą” (Butler 1997,24), destabilizując przy tym koncepcję pokrewieństwa czy rodziny. Butler pokazuje, że wykorzystanie terminów będących elementami heteroseksualnego systemu, który wyklucza wszelkie odstępstwa od normy, terminów takich jak: „matka”, „dom”, „rodzina”, „wychowanie”, powoduje ich resygnifikację i przetworzenie samej idei pokrewieństwa czy rodziny, gdyż osoby często nieakceptowane przez „rodziny biologiczne” znajdują w takich „domach”, czy też wspólnocie tworzonej wokół „domów” wsparcie, pomoc czy miłość - wartości niejako z założenia wpisane w tradycyjne myślenie o rodzinie. Ponowne użycie tych terminów w zmienionym kontekście - nieaprobowanym społecznie - nie jest jedynie pustą imitacją, ale stwarza możliwość tworzenia wspólnoty, co według Butler nie pozostawia obojętnym nikogo, kto w realnym życiu stoi poza nią (Butler 1997a, 133).

Powołując się na przykład odgrywania norm przez drag queens, Butler pokazuje ryzyko jakichkolwiek parodiujących praktyk. Z jednej strony niosą one możliwość przekształcenia istniejących struktur, gdyż ujawniają ich nienaturalność. Sam fakt ich odtwarzania niesie ze sobą możliwość pomyłki, nielojalnego powtórzenia, co otwiera przestrzeń dla zmiany. Błąd w cytowaniu norm, tkwiący w samej ich konstrukcji jako norm (konieczności ciągłego powtarzania), ujawnia lukę, która może zostać wykorzystana dla resygnifikacji warunków przemocy, a nawet obalenia istniejących struktur. Z drugiej strony, odgrywając normy, drag ąueens mogą podtrzymywać aspiracje tych norm do bycia jedyną naturalną opcją, wzmacniać ich status bycia normą. Na tym polega ryzyko interwencji w proces powtarzania dominujących norm - rezultat jest niemożliwy do przewidzenia. Zamiast obaleniu stereotypowych zachowań, drag (puent mogą służyć ich podtrzymaniu. Przez ponowne użycie tych zachowań w parodiujących praktykach

następuje niejako ich oswojenie, heteroseksualność ponownie ustanawia się zaś jako oryginał i norma, czyniąc z homo-seksualności własną imitację.

Butler podkreśla, że heteroseksualność wciąż na nowo musi odtwarzać własny status oryginalności i naturalności, a obecność zjawiska drag queen czy innych praktyk mniejszościowych budzi niepokój oraz chęć ponownego naturalizowania siebie, przywrócenia statusu oryginału i normy. Jedną z takich praktyk wzmacniania własnej hegemonii, którą omawia Butler, jest produkcja przez system własnych form drag. Typowymi przykładami takich działań są filmy Tootsie czy Pół żartem, pół serio. Te praktyki zapewniają „rytualistyczne wyzwolenie dla heteroseksualnej ekonomii, która wciąż musi kontrolować swe granice, broniąc się przeciwko inwazji wszelkiego rodzaju dziwactwa [...] ta przesunięta produkcja i rozładowanie heteroseksualnej paniki właściwie wzmacnia heteroseksualny reżim we własnym uwiecznianiu się” (Butler 1993,126). Dragqueen stanowi więc przykład na to, w jaki sposób w życiu codziennym odbywa się nieustanne powielanie płci kulturowej przez praktyki cytowania określonych norm, zachowań, gestów.

Przy okazji omawiania zjawiska drag ąueen warto wspomnieć o różnicy pomiędzy kategoriami performatywności a performance wprowadzonej przez Butler. Krytyka często obydwie kategorie myliła, co uniemożliwiało niejednokrotnie zrozumienie jej koncepcji performatywności płd. Za błędne uznano utożsamianie odgrywania płd przez drag ąueen z odgrywaniem płd w rzeczywistości. Jest to jednak interpretacja bardzo powierzchowna. W Bodies That Matter Butler pisze, że w przeciwieństwie do performance drag ąueens, akty performatywne i ich powtarzanie w życiu codziennym nie są wyborem jednostki, ale koniecznością. Każdy z nas wykonuje tysiące gestów, wkładając wiele wysiłku w to, by uwiarygodnić własny „występ". Jednak zarówno sam fakt ich wykonywania, jak i towarzyszący temu wysiłek muszą pozostać ukryte; geneza konstrukcji musi pozostać niewidoczna - to stanowi o wiarygodnośd i tworzy iluzję naturalności. Wiarygodne odgrywanie norm płd, ich ma-