sowa7

nalnych i psychomotorycznych, który warunkuje prawidłowe, szybkie i skuteczne działanie i zachowanie się człowieka.

Sprawność stanowi pewne continuum między dwoma biegunami - od stopnia najwyższego (powyżej normy) poprzez stopień normalny (w granicach normy) do stopnia bardzo niskiego lub braku sprawności. Dla przykładu można podać:

—    sprawność fizyczną (motoryczną) wyczynowego sportowca - biegacza i małego dziecka, które zaczyna biegać dopiero po opanowaniu umiejętności chodzenia,

—    sprawność psychiczną, a dokładniej sprawność intelektualną (umysłową) wybitnego naukowca i sprawność osoby umysłowo upośledzonej w stopniu głębokim.

Między^ tymi skrajnymi przykładami znajduje się zdecydowana większość w edług normalnego rozrzutu około 67%) osób, których sprawność motoryczną czy intelektualna jest łub powinna być w normie.

Jeżeli sprawność jest ograniczona, czyli poniżej normy, wówczas określa się ją jako niepełnosprawność (disability), a całkowity jej brak w przypadku zniesienia danej czynności, jako niesprawność (inability). Według Klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (.International Classification... 1980, s. 143) niepełnosprawność oznacza wszelkie ograniczenie lub brak - wynikający z uszkodzenia - możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka. Jak wynika z tej definicji - uszkodzenie narządu prowadzi do obniżenia sprawności jego funkcjonowania - wykonywania jego czynności. Niepełnosprawność występuje jednak wówczas, gdy obniżenie to osiąga stan poniżej poziomu uważanego za normalny, a więc poniżej przyjętej normy.

Podobnie jak sprawność również niepełnosprawność może być następująca:

—    niepełnosprawność sensoryczna, w tym niepełnosprawność słuchowa, wzrokowa, dotykowa itp.,

—    niepełnosprawność fizyczna, w tym niepełnosprawność motoryczną,

—    niepełnosprawność psychiczna, w tym niepełnosprawność intelektualna, umysłowa określana również jako umysłowe upośledzenie lub niedorozwój umysłowy.

Z uwagi na to, że czynności poszczególnych narządów są zintegrowane i wzajemnie uwarunkowane - niepełnosprawność jednych może negatywnie oddziaływać na sprawność innych. Dla przykładu można przytoczyć ślepotę czy słabowzroczność i ich wpływ na sprawność motoryczną lub głuchotę : niedosłuch na rozwój i sprawność mowy. Obok więc niepełnosprawności poszczególnych narządów możemy także mówić o niepełnosprawności ogólnej łub większego zespołu narządów. W tym znaczeniu mówimy, że osoba jest

135